Prezentacja książki węgierskiego historyka Endre Vargi „Młodzi Węgrzy w walkach o niepodległość Polski” odbyła się we wtorek w siedzibie Polskiego Stowarzyszenia Kulturalnego im. Józefa Bema w Budapeszcie.
W prawie 300-stronicowej publikacji po węgiersku, która jest rozszerzonym wydaniem wcześniejszej książki polskojęzycznej, Varga zebrał źródła historyczne na temat młodych ochotników węgierskich walczących w Legionach Polskich.
„Polskie wydanie, które ukazało się dwa lata temu, zawiera tylko 200 dokumentów, ale badałem dalej i dlatego wydanie węgierskie zawiera o 100 dokumentów więcej” – powiedział PAP autor, który na prezentacji rozmawiał o swojej książce z innym wybitnym historykiem badającym kontakty polsko-węgierskie, Istvanem Kovacsem.
Varga powiedział PAP, że na początku I wojny światowej, we wrześniu 1914 r., w Legionach Polskich służyło ok. 200 Węgrów, ale wstępowali oni do nich również później. „Mnie udało się zebrać 565 nazwisk. O niektórych wiemy nawet, skąd pochodzili, ile mieli lat, kiedy wstąpili do Legionów i jak długo służyli, ale większość znamy tylko z nazwiska i wiemy, w jakiej jednostce służyli oraz do kiedy” – oznajmił autor.
Varga, badając archiwa polskie i węgierskie, natknął się na różne motywacje wstępowania Węgrów do Legionów Polskich. Niektórzy młodzi ludzie mówili np., że chcą się odwdzięczyć za to, iż podczas węgierskiej Wiosny Ludów w 1848 r. u boku Węgrów walczył gen. Józef Bem, inni tłumaczyli, że nie chcieli służyć w armii austro-węgierskiej obok Austriaków. Zdarzali się też tacy, którzy po prostu poszli w ślady swoich przyjaciół.
Jak podkreślił, badając archiwa polskie i węgierskie, natknął się na różne motywacje wstępowania Węgrów do Legionów Polskich. Niektórzy młodzi ludzie mówili np. że chcą się odwdzięczyć za to, iż podczas węgierskiej Wiosny Ludów w 1848 r. u boku Węgrów walczył gen. Józef Bem, inni tłumaczyli, że nie chcieli służyć w armii austro-węgierskiej obok Austriaków. Zdarzali się też tacy, którzy po prostu poszli w ślady swoich przyjaciół.
Varga powiedział, że badał ten temat przez blisko 20 lat, a w pracy korzystał z archiwów i bibliotek w obu krajach, m.in. z biblioteki Węgierskiej Akademii Nauk, Centralnego Archiwum Wojskowego w Rembertowie, Archiwum Historii Wojskowości w Budapeszcie czy archiwów MSZ obu krajów.
Jak zaznaczył, w latach 30. blisko 40 polskich oficerów napisało na prośbę ówczesnego Centralnego Archiwum Wojskowego w Warszawie swoje wspomnienia na temat młodzieży węgierskiej i są one do dziś przechowywane w Rembertowie. Obok dokumentów archiwalnych źródłem dla Vargi były też artkuły w prasie polskiej i węgierskiej.
„Książka zawiera autentyczną historię tych młodych bohaterów węgierskich” - zaznaczył.
Z Budapesztu Małgorzata Wyrzykowska (PAP)
mw/ akl/
