Prof. Wiesław Chrzanowski. Źródło: MHP
Autorytet, mistrz polityczny, nauczyciel, człowiek walki - mówili o prof. Wiesławie Chrzanowskim uczestnicy poniedziałkowej konferencji w Warszawie: „Wiesław Chrzanowski. Historia – polityka – idee”. Organizatorem sesji było stołeczne Muzeum Historii Polski.
Celem konferencji było przypomnienie życia i działalności zmarłego w kwietniu prof. Wiesława Chrzanowskiego ze szczególnym uwzględnieniem wizji politycznej, którą przez całe życie realizował nestor polskiej prawicy.
"To człowiek, który sprawdził się w najtrudniejszych latach dla Polski" - mówił dyrektor Muzeum Historii Polski Robert Kostro, który zaliczył siebie do grona uczniów i spadkobierców myśli politycznej Chrzanowskiego.
Robert Kostro: "Profesor był człowiekiem, który wychował całe generacje ludzi związanych z prawicą. Był łącznikiem między okresem XX-lecia międzywojennego, a czasami współczesnymi. Jako opiekun jednej z najważniejszych tradycji Rzeczypospolitej - tradycji narodowej, był uosobieniem tego, co najlepsze.
"Profesor był człowiekiem, który wychował całe generacje ludzi związanych z prawicą. Był łącznikiem między okresem XX-lecia międzywojennego, a czasami współczesnymi. Jako opiekun jednej z najważniejszych tradycji Rzeczypospolitej - tradycji narodowej, był uosobieniem tego, co najlepsze. Centralnymi pojęciami były dla niego +naród+ i +tożsamość+. Politykę traktował jako sposób przezwyciężania podziałów; zawsze darzył szacunkiem swych politycznych rywali" - przypomniał Kostro. Jak dodał, ukoronowaniem bogatego życia Chrzanowskiego była jego obecność na scenie politycznej w wolnej Polsce po 1989 r.
"Wiesław Chrzanowski nigdy nie zaprzestał walki z okupantem, z wrogim systemem" - powiedział Henryk Klata, bliski współpracownik Chrzanowskiego. Jak mówił, rzeczywistość, jaka nastała w Polsce po zakończeniu II wojny światowej była dla Chrzanowskiego nową okupacją ziem polskich. "Po 1956 r. Chrzanowski nie szukał możliwości układania się z władzą, był człowiekiem bezkromisowym, który starał się wyrwać niezależność" - tłumaczył Klata.
Były działacz opozycji demokratycznej w PRL Aleksander Hall powiedział, że Chrzanowski był dla jego generacji nauczycielem praktycznej polityki i ideologiem w najlepszym tego słowa znaczeniu. "Wiesław Chrzanowski zawsze poszukiwał ideowej syntezy opartej na wartościach chrześcijańsko-narodowych i kładł fundamenty pod ruch polityczny reprezentujący tą syntezę (...). Jej realizacja mogła nastąpić dopiero po roku 1989".
Hall mówił, że choć Chrzanowskiemu zawsze bliskie były idee obozu narodowego oraz osoba Romana Dmowskiego, którego uważał za najwybitniejszego polskiego polityka przedwojennej Polski, to zawsze pozostawał on człowiekiem twórczym, samodzielnym i krytycznym.
Chrzanowski był zwolennikiem tzw. polityki czynnej, która cechowała się aktywną postawą wobec rzeczywistości. "W czasach zniewolenia obrona czynna to ciągły nacisk na okupacyjne instytucje, ale nie zrywy niepodległościowe (...)" - mówił Hall przypominając, że Chrzanowski był krytykował wybuch Powstania Warszawskiego. "Był także realistą politycznym; zawsze podkreślał rolę katolicyzmu jako czynnika określającego tożsamość Polski, jako zwolennik tzw. katolicyzmu ludowego chciał pozyskać dla spraw narodowych masy ludowe" - wyjaśnił.
Tomasz Sikorski, badacz myśli politycznej Ruchu Młodej Polski, mówił, że szczególnie trudny dla Chrzanowskiego był okres od 1954 do 1957 r., kiedy to - po wyjściu ze stalinowskiego więzienia - musiał odnaleźć się w nowej, trudnej rzeczywistości. Choć nadzieje społeczne rozbudziła tzw. odwilż gomułkowska w październiku 1956 r. to Chrzanowski zawsze ostrożnie podchodził do obietnic władzy.
Henryk Klata: "Wiesław Chrzanowski nigdy nie zaprzestał walki z okupantem, z wrogim systemem (...). Po 1956 r. Chrzanowski nie szukał możliwości układania się z władzą, był człowiekiem bezkromisowym, który starał się wyrwać niezależność".
Jak tłumaczył Sikorski, po opuszczeniu więzienia Chrzanowski miał trudności w zdobyciu pracy; określano go mianem "sojusznika gestapo". Od maja 1956 r. jego działalność była rozpatrywana przez SB w sprawie pod kryptonimem "Mecenas". Chrzanowski nie mógł wykonywać zawodu adwokata; nie rezygnował jednak z działalności publicznej. "Starał się wychowywać kolejne pokolenia działaczy nawiązujących do dziedzictwa narodowego" - mówił historyk.
Wiesław Chrzanowski urodził się 20 grudnia 1923 r. w Warszawie. Przed wojną angażował się w działalność Związku Akademickiego Młodzieży Wszechpolskiej, a w czasie okupacji działał na rzecz organizacji młodzieżowej związanej ze Stronnictwem Narodowym. Podczas Powstania Warszawskiego walczył w batalionie AK "Harnaś".
Po 1945 r. był przewodniczącym Chrześcijańskiego Związku Młodzieży, związanego ze Stronnictwem Pracy. W 1948 r. został aresztowany za próbę utworzenia masowego ruchu katolicko-narodowego i "obalenia siłą ustroju Polski Ludowej". W więzieniu przesiedział 6 lat.
Od połowy lat 70. Chrzanowski współpracował z tworzącą się opozycją polityczną. Był członkiem zespołu informacyjnego przy prymasie Polski kard. Stefanie Wyszyńskim. W latach 1980-1981 był doradcą Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność"; współtworzył pierwszy projekt statutu NSZZ "Solidarność". Jako adwokat reprezentował "S" w postępowaniu rejestracyjnym.
W 1989 r. Chrzanowski był współzałożycielem Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego i pierwszym prezesem tej partii, którą kierował przez pięć lat. Później został przewodniczącym Rady Naczelnej ugrupowania.
Był marszałkiem i posłem na Sejm I kadencji, w 1991 r. został ministrem sprawiedliwości w rządzie Jana Krzysztofa Bieleckiego i prokuratorem generalnym.
Za zasługi Chrzanowski został odznaczony Orderem Orła Białego i Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Był Honorowym Obywatelem Warszawy.
Prof. Wiesław Chrzanowski zmarł 29 kwietnia 2012 r. w Warszawie. (PAP)
wmk/
