Obiekty z polskiego pawilonu Wystawy Światowej 1939 trafiły do Muzeum Historii Polski

Obecna podczas poniedziałkowego spotkania prasowego Starczewska-Lambasa powiedziała, że obiekty podarowane MHP zostały zakupione przez jej stryja Jerzego Starczewskiego na aukcji w 1940 r.

"Stryj jako producent filmowy w czasie wojny stracił swój sposób na życie (…), ostatnie grosze wydał na te eksponaty. Stryj umarł w 1979 r. i automatycznie te rzeczy w jego domu, w którym ja mieszkałam, przeszły pod moją opiekę. Dwanaście lat temu przyjechałam do Polski i przywiozłam to wszystko ze sobą" – powiedziała.

Maria Starczewska-Lambasa podkreśliła, że przekazując eksponaty MHP, wypełnia życzenie Jerzego Starczewskiego. "Jestem żoliborzanką, kocham Żoliborz, kocham Warszawę. Gdy dowiedziałam się, że zbiory będą w Cytadeli, to była wielka radość. Proszę mnie nie dziękować (...) ja jestem tylko pośredniczką, ogniwem, ale wierzę, że te rzeczy były z miłością przechowywane i w dobrym miejscu teraz się znajdą" – dodała.

Dyrektor MHP podkreślił, że zbiór otrzymany od Marii Starczewskiej-Lambasy to "niezwykle cenne" obiekty pochodzące z Wystawy Światowej w Nowym Jorku, która odbywała się w latach 1939-1940. "W wystawie uczestniczył szereg wybitnych artystów, w tym Jan Bogusławski, Tadeusz Pruszkowski i wielu innych znakomitych twórców. Te obiekty są świadectwem dokonań polskiej sztuki wysokiej, sztuki ludowej, sztuki stosowanej w II RP. Są także symbolem polskich losów w czasie II wojny światowej, bo znalazły się jako pokazowe w Nowym Jorku, ale po zakończeniu wystawy zostały wyprzedane. Większość z nich niestety straciliśmy" – podkreślił.

Kostro zwrócił uwagę, że wiele eksponatów do dziś znajduje się w zbiorach prywatnych. "Pewna część trafiła do Muzeum Polskiego w Chicago i oczywiście czasami odnajdują się niektóre elementy w zbiorach prywatnych. Pani Maria Starczewska-Lambasa jest właścicielką kilkudziesięciu obiektów, czyli ok. 70 przedmiotów ze zbiorów, które wykupił jej stryj jeszcze w 1940 r. Podarowała nam większość z nich, czyli 46" – powiedział.

Wśród podarowanych obiektów znalazły się m.in. stół zaprojektowany przez Jana Bogusławskiego z wyposażenia tzw. pokoju pani oraz naczynia ceramiczne twórców z kręgu warszawskiej ASP, m.in. Julii Kotarbińskiej, Lucy Brzezińskiej i Juliana Mickuna. Wśród darów znajdują się także wyroby rzemiosła regionalnego, tkaniny oraz wydawnictwa książkowe, m.in. "Kaczka dziwaczka" Jana Brzechwy z ilustracjami F. Themerson, wyd. J. Mortkowicza z 1939 r.

Kostro przypomniał, że placówka gromadzi muzealia od 2006 r., ale proces pozyskiwania zbiorów przyśpieszył w ciągu ostatnich dwóch lat.

"To przyspieszyło w związku z tym, że jesteśmy już blisko rozpoczęcia budowy naszej siedziby na Cytadeli. W ciągu ostatnich dwóch lat w ramach akcji +Małe wielkie historie+ uzyskaliśmy tylko jako darowizny prawie 10 tys. obiektów. W tej chwili mamy w sumie ok. 30 tys. obiektów. Znaczna część tego to darowizny, jest również sporo zakupów, jest sporo obiektów, które zostały nam przekazane dzięki współpracy z archeologami" – powiedział.

Jak poinformował PAP dyrektor MHP, budowa siedziby placówki rozpocznie się w ciągu najbliższych miesięcy. "W tej chwili jesteśmy w trakcie procesu wyłaniania generalnego wykonawcy. Tzn. my właściwie wybraliśmy, ale jeszcze ci kontrkandydaci odwołali się do Krajowej Izby Odwoławczej, więc jutro (we wtorek – PAP) spodziewamy się ogłoszenia werdyktu Krajowej Izby Odwoławczej. Jeśli on będzie korzystny dla nas, to będziemy finalnie w ciągu najbliższych kilku tygodni gotowi podpisać umowę z generalnym wykonawcą i w ciągu miesiąca, dwóch rozpocząć już prace budowlane" – powiedział.

Dyrektor MHP dodał, że zakończenie prac przewidywane jest na 2021 r. "Wtedy też otworzymy w Muzeum wystawę stałą, na której opowiemy o historii Polski od czasów średniowiecza, od początków państwa polskiego do czasów współczesnych. Bardzo ważnym elementem będzie opowieść o I RP, która jest dla nas okresem wielkości, wspaniałości polskiego państwa, czy też państwa polsko-litewskiego tak naprawdę. Również niezwykle ważna jest dla nas ekspozycja poświęcona II RP. Właśnie do niej pozyskaliśmy darowiznę od pani Marii Starczewskiej-Lambasy" – zwrócił uwagę Kostro.

Wystawa Światowa w Nowym Jorku - pod hasłem budowania Świata Jutra - została otwarta 30 kwietnia 1939 r. W wystawie uczestniczyły 54 państwa, wśród nich Polska. Polski pawilon, który otwarto w 148. rocznicę proklamowania Konstytucji 3 maja, prezentował przyszłość oraz teraźniejszość kraju. Działał do wiosny 1940 r.

Od 2016 r. prowadzona jest społeczna, ogólnoświatowa akcja zbierania pamiątek historycznych pod hasłem "Małe wielkie historie". Zbiórka ma na celu pozyskanie do kolekcji MHP obiektów o wartości historycznej, także związanych z osobistymi losami darczyńców. Szczególne znaczenie mają przedmioty związane z drogą Polski do niepodległości. Do tej pory placówka pozyskała eksponaty od darczyńców m.in. z Polski, Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych, Szwecji, Niemiec, Francji i Austrii.

W marcu 2015 r. zapadła decyzja, że gmach muzeum zostanie wybudowany na terenie Cytadeli Warszawskiej. Będzie on częścią kompleksu muzealnego, który będzie składał się z Muzeum Wojska Polskiego, Muzeum X Pawilonu i Muzeum Katyńskiego.

Muzeum Historii Polski zostało powołane 2 maja 2006 roku przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego. Do jego głównych zadań należy promocja polskiej historii i kultury w Polsce i za granicą, gromadzenie zbiorów związanych z historią Polski oraz szeroko pojęta działalność edukacyjna. Konkurs architektoniczny na projekt budynku rozstrzygnięto w 2009 r. Zgodnie z jego werdyktem, gmach według projektu autorstwa zespołu Paczowski et Fritsch Architectes z Luksemburga miał stanąć w pobliżu Zamku Ujazdowskiego, nad Trasą Łazienkowską. Koszt inwestycji oszacowano wówczas na 350 mln zł.

Tymczasowa siedziba placówki mieści się przy ul. Mokotowskiej w Warszawie. (PAP)

autor: Daria Porycka

dap/ itm/