Pamiątkowa tablica poświęcona Jadwidze Zarugiewiczowej. Fot. PAP/G. Jakubowski
Uroczystą zmianą wart i odsłonięciem tablicy poświęconej Jadwidze Zarugiewiczowej, która wskazała trumnę ze szczątkami żołnierza, złożonymi w Grobie Nieznanego Żołnierza, uczczono w środę 86. rocznicę powstania najważniejszego w Polsce żołnierskiego sanktuarium.
W uroczystości zmiany wart i złożenia wieńców udział wzięli pierwsza dama Anna Komorowska, sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Andrzej Kunert, minister sprawiedliwości Krzysztof Kwiatkowski, wiceprezydent Warszawy Jacek Wojciechowicz oraz przedstawiciele rodziny Zarugiewiczów i organizacji ormiańskich.
Andrzej Kunert: "Jak Grób Nieznanego Żołnierza był i jest symbolicznym oddaniem hołdu wszystkim znanym i bezimiennym poległym, tak niech ta tablica będzie symbolem naszej czci dla wszystkich matek bezimiennych żołnierzy, którzy polegli w walkach o wolną i niepodległą Rzeczpospolitą".
Na ścianie budynku Dowództwa Garnizonu Warszawa przy pl. Piłsudskiego odsłonięto tablicę poświęconą Jadwidze Zarugiewiczowej, matce poległego żołnierza, która w 1925 r. wskazała trumnę zawierającą szczątki złożone następnie w powstającym Grobie Nieznanego Żołnierza. Na tablicy znalazły się notki biograficzne Jadwigi Zarugiewiczowej i jej syna Konstantego, wiersz Artura Oppmana "Żołnierz Nieznany" oraz herby Warszawy i Lwowa.
"Mija 86. rocznica odsłonięcia Grobu Nieznanego Żołnierza, polskiego żołnierskiego sanktuarium. Dla uczczenia tej daty odsłaniamy dziś tablicę pamiątkową oddającą hołd matce nieznanego żołnierza. Jadwiga Zarugiewiczowa urodzona w rodzinie polskich Ormian, lwowska działaczka społeczna, była matką Konstantego, studenta politechniki, uczestnika obrony Lwowa w listopadzie 1918 r., jednego z 318 poległych w bitwie z bolszewikami pod Zadwórzem 17 sierpnia 1920 r. Był jednym z tych walczących, których zwłok nigdy nie zdołano odnaleźć" - mówił podczas uroczystości sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.
Jak przypomniał, 29 października 1925 r. na Cmentarzu Orląt Lwowskich to właśnie Jadwiga Zarugiewiczowa wskazała trumnę, z której szczątki miały być symbolem "ofiarnego poświęcenia za ojczyznę". "Jak Grób Nieznanego Żołnierza był i jest symbolicznym oddaniem hołdu wszystkim znanym i bezimiennym poległym, tak niech ta tablica będzie symbolem naszej czci dla wszystkich matek bezimiennych żołnierzy, którzy polegli w walkach o wolną i niepodległą Rzeczpospolitą" - podkreślił Kunert.
29 października 1925 r. na Cmentarzu Orląt Lwowskich ekshumowano trzy bezimienne groby żołnierskie. Znaleziono w nich zwłoki sierżanta, kaprala oraz ochotnika, przy którym złożono maciejówkę z orzełkiem. Jadwiga Zarugiewiczowa losowo wybrała trumnę, jak się okazało ze szczątkami wojskowego z maciejówką. Lekarz stwierdził u niego postrzał w głowę i w nogę, co dowodziło śmierci w boju.
24 stycznia 1925 r. Rada Ministrów uchwaliła budowę Grobu Nieznanego Żołnierza w arkadach Pałacu Saskiego w Warszawie. W centrum pomnika, umieszczonego w trzech środkowych arkadach Pałacu, znalazła się płyta z szarego kamienia z napisem "Tu leży żołnierz polski poległy za Ojczyznę". Na stalowej płycie wewnątrz napisano "Dnia 2 XI 1925 roku zostały złożone w tem miejscu zwłoki nieznanego żołnierza polskiego przeniesione z wybranego losem pobojowiska lwowskiego", zaś na trumnie wyryto "Trumna ta zawiera zwłoki Nieznanego Żołnierza polskiego wzięte z mogiły lwowskiej dnia 29 X 1925 roku".
Wyboru Lwowa, jako miejsca pochodzenia szczątków bezimiennego żołnierza, dokonał losowo kawaler Virtuti Militari Józef Buczkowski. 29 października 1925 r. na Cmentarzu Orląt Lwowskich ekshumowano trzy bezimienne groby żołnierskie. Znaleziono w nich zwłoki sierżanta, kaprala oraz ochotnika, przy którym złożono maciejówkę z orzełkiem. Jadwiga Zarugiewiczowa losowo wybrała trumnę, jak się okazało ze szczątkami wojskowego z maciejówką. Lekarz stwierdził u niego postrzał w głowę i w nogę, co dowodziło śmierci w boju.
Jego szczątki złożono w trumnie, którą przewieziono potem specjalnym pociągiem do Warszawy, do katedry św. Jana na uroczyste nabożeństwo, a następnie w uroczystym pochodzie na pl. Saski. Tam złożono ją do grobowca wraz z aktem erekcyjnym pomnika, 14 żalnikami z ziemią z pozostałych miejsc wytypowanych do uczczenia, srebrnym wieńcem od prezydenta i jedwabnym całunem z wizerunkiem orła. Przy pomniku-grobie zapłonęły znicze i zaciągnięto wartę. W uroczystościach wzięli przedstawiciele władz państwowych, duchowieństwa, delegacje z całego kraju i tłumy warszawiaków. (PAP)
akn/ ls/
