Łużna. Cmentarz wojenny na Pustkach. 1918-1939. Fot. NAC
W Polsce znajduje się 970 cmentarzy wojennych z lat I wojny światowej, na których spoczywają żołnierze armii austriackiej, niemieckiej i rosyjskiej. Około 18 procent z nich posiada polskie nazwiska.
„Nie powinniśmy przechodzić obok tych mogił obojętnie - zbyt wiele na nich polskich nazwisk. Nie powinna przesłaniać nam wzroku obcojęzyczna pisownia lub nazwy austriackich, pruskich czy rosyjskich regimentów. Żołnierzom tym należy się nie mniejsza cześć i pamięć niż tym, którzy polegli na polach walk II wojny światowej – ginęli bowiem w obcych mundurach, siłą wcieleni do armii trzech państw zaborczych. Ginęli często z rąk rodaka w mundurze wrogiej armii” - pisał Oktawian Duda w książce „Cmentarze I Wojny Światowej w Galicji Zachodniej”.
Jak poinformował PAP wydział krajowy Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, z przeprowadzonych badań cmentarzy z I wojny światowej na terenie Polski wynika, że około 18 procent zidentyfikowanych żołnierzy armii państw zaborczych posiada polskie nazwiska.
„Nie powinniśmy przechodzić obok tych mogił obojętnie - zbyt wiele na nich polskich nazwisk. Nie powinna przesłaniać nam wzroku obcojęzyczna pisownia lub nazwy austriackich, pruskich czy rosyjskich regimentów. Żołnierzom tym należy się nie mniejsza cześć i pamięć niż tym, którzy polegli na polach walk II wojny światowej – ginęli bowiem w obcych mundurach, siłą wcieleni do armii trzech państw zaborczych” - pisał Oktawian Duda w książce „Cmentarze I Wojny Światowej w Galicji Zachodniej”.
Podczas I wojny światowej w szeregach armii rosyjskiej, niemieckiej i austriackiej, zmarło, zaginęło bez wieści 385-530 tysięcy spośród 2,9-3,4 mln powołanych do wojska Polaków.
Jednym z cmentarzy wojennych, na których spoczywa szczególnie wielu Polaków, jest cmentarz w Łużnej koło Gorlic, na stokach wzgórza Pustki. W maju 1915 roku podczas ofensywy gorlickiej wzgórze zostało zdobyte, za cenę ciężkich strat, przez 12 krakowską Dywizję Piechoty armii austriackiej. W skład dywizji wchodziły pułki 56 wadowicki i 57 tarnowski złożone w większości z Polaków oraz pułk 100 cieszyński, w którym Polacy stanowili znaczną część żołnierzy.
Wśród 912 poległych żołnierzy austriackich pochowanych na cmentarzu w Łużnej, Polacy stanowią prawdopodobnie blisko połowę.
Cmentarz w Łużnej został wybudowany podczas I wojny światowej przez austriacki Oddział Grobów Wojennych w Galicji Zachodniej według projektu Jana Szczepkowskiego. Spoczywają na nim Polacy, Węgrzy, Niemcy, Rosjanie – razem 1200 żołnierzy.
„To największy, jeśli chodzi o powierzchnię, zachodniogalicyjski cmentarz wojenny. Cały czas trwają na nim prace remontowe. Planowane jest zrekonstruowanie drewnianej kaplicy zaprojektowanej przez Duszana Jurkowicza, która spłonęła w 1985 roku” – powiedział PAP Mirosław Łopata, prezes Stowarzyszenia Aktywnej Ochrony Cmentarzy z I Wojny Światowej Crux Galiciae.
Na terenie Galicji Zachodniej poległo około 12 tysięcy Polaków - żołnierzy armii austriackiej. Są oni pochowani m.in. na cmentarzach w Bieczu, Stróżach Wyżnych, Bobowej, Tarnowie.
Według danych wydziału krajowego Rady Ochrony Pomników Walk i Męczeństwa, w Polsce znajduje się około 1600 obiektów z okresu I wojny światowej z tego około 970 cmentarzy, ponad 300 kwater wojennych i około 300 mogił wojennych. Spoczywa w nich około 430 tysięcy poległych i zmarłych żołnierzy oraz jeńców. Największe skupisko cmentarzy znajduje się województwach małopolskim i podkarpackim. Istnieje tam ponad 400 cmentarzy. Najwięcej z nich znajduje się w rejonie Tarnowa i Gorlic, gdzie w latach 1914-1915 toczyły się zacięte walki.
Na terenie województwa warmińsko- mazurskiego istnieje ponad 300 obiektów, na których pochowano poległych w walkach niemiecko - rosyjskich w latach 1914-1915.
Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa współfinansuje wraz z urzędami wojewódzkimi i gminami odpowiedzialnymi za stan cmentarzy z I wojny światowej ich remonty i konserwację. W ostatnich latach prowadzono oraz będzie się prowadzić prace na cmentarzach w Łużnej, Bieczu, Pleśnej, Sękowej, Tarnowie Cieklinie, Muchówce oraz na cmentarzu jeńców z I wojny światowej w Łambinowicach. (PAP)
Tst/ ls/
