Fragment ekspozycji tzw. szyfrokonteneru, który stanął przed CK Zamek w Poznaniu w 2016 r. jako zapowiedź powstającego Muzeum Enigmy. Fot. PAP/J. Kaczmarczyk
Muzeum Enigmy w Poznaniu ma powstać do końca 2019 roku i funkcjonować pod nazwą Centrum Szyfrów Enigma im. Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego. Zarząd województwa przekazał na ten cel ponad 10 mln zł dofinansowania.
Złamanie kodu uważane jest za znaczący wkład Polski w zwycięstwo aliantów w II wojnie światowej. Według historyków, dzieło Polaków mogło skrócić wojnę o 2-3 lata i - w konsekwencji - uratowało życie 20-30 milionom ludzi w Europie i na świecie.
Centrum Szyfrów Enigma im. Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego znajdować się ma na pierwszym piętrze dawnego Collegium Historicum w centrum Poznaniu, w sąsiedztwie poznańskiego pomnika upamiętniającego kryptologów.
„Ekspozycja wykonana zostanie w oparciu o najnowocześniejsze rozwiązania technologiczne, jak również metody tradycyjne, tj. dioramy, stanowiska warsztatowe, czy też zadania dla zwiedzających wykorzystujące rekwizyty. Całość ukazywać będzie nie tylko dzieje związane z matematykami Uniwersytetu Poznańskiego, którzy zdołali złamać szyfr stosowany w maszynie Enigma, lecz poświęcona zostanie również matematyce, informatyce i kryptologii” - mówił Ryszard Bączkowski.
„W tym samym miejscu przed II wojną światową, w nieistniejącym już budynku intendentury wojskowej, działała filia Biura Szyfrów, a po niej, przez ponad 40 lat, mieścił się Komitet Wojewódzki PZPR, czyli tzw. +dom partii+. Marian Rejewski, Henryk Zygalski i Jerzy Różycki ukończyli matematykę na Uniwersytecie Poznańskim i znaleźli zatrudnienie w mieszczącej się obok uczelni filii Biura Szyfrów Wojska Polskiego” – podkreślił Ryszard Bączkowski z biura prasowego urzędu miasta.
W środę biuro prasowe Urzędu Miasta Poznania poinformowało, że projekt stworzenia Centrum otrzymał ponad 10 mln zł dofinansowania ze środków Zarząd Województwa Wielkopolskiego. Koszt całej inwestycji szacowany jest na 15 mln zł – resztę potrzebnej kwoty stanowić będzie wkład miasta Poznania. Powierzchnia Centrum Szyfrów ma zająć z kolei prawie 1 tys. m kw.
„Ekspozycja wykonana zostanie w oparciu o najnowocześniejsze rozwiązania technologiczne, jak również metody tradycyjne, tj. dioramy, stanowiska warsztatowe, czy też zadania dla zwiedzających wykorzystujące rekwizyty. Całość ukazywać będzie nie tylko dzieje związane z matematykami Uniwersytetu Poznańskiego, którzy zdołali złamać szyfr stosowany w maszynie Enigma, lecz poświęcona zostanie również matematyce, informatyce i kryptologii” - zaznaczył Bączkowski.
Centrum będzie spełniać także rolę edukacyjną; zwiedzający będą mogli zobaczyć repliki maszyn szyfrujących, a każdy także sam będzie mógł spróbować swoich sił w łamaniu szyfrów.
Złamanie kodu uważane jest za znaczący wkład Polski w zwycięstwo aliantów w II wojnie światowej. Według historyków, dzieło Polaków mogło skrócić wojnę o 2-3 lata i - w konsekwencji - uratowało życie 20-30 milionom ludzi w Europie i na świecie.
W 1932 roku matematycy Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski poznali tajemnicę działania niemieckiej elektromechanicznej maszyny szyfrującej Enigma. Dokonali tego po raz pierwszy metodami matematycznymi. Dotychczas w kryptologii stosowano głównie metody lingwistyczne.
Studenci Uniwersytetu Poznańskiego uczestniczyli w kursie dla kryptologów zorganizowanym na tej uczelni przy współudziale wojska. Po ukończeniu kursu zostali zatrudnieni w Biurze Szyfrów Sztabu Generalnego Wojska Polskiego.
Skonstruowana w latach 20. XX wieku Enigma miała służyć utajnianiu korespondencji handlowej. Szybko jednak wykorzystano ją w niemieckich siłach zbrojnych. Trzej matematycy zaprojektowali kopię maszyny szyfrującej. Egzemplarze tego urządzenia powstawały w warszawskiej Wytwórni Radiotechnicznej AVA. Latem 1939 roku polskie władze wojskowe przekazały do Francji i Wielkiej Brytanii egzemplarze kopii maszyny wraz z informacjami dotyczącymi złamanego szyfru.
We wrześniu 1939 roku Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski ewakuowali się przez Rumunię do Francji. Jerzy Różycki zginął w styczniu 1942 r. na statku, który zatonął w tajemniczych okolicznościach na Morzu Śródziemnym. Dwaj pozostali matematycy nadal zajmowali się niemieckimi szyframi, pracując w jednostce Wojska Polskiego w Wielkiej Brytanii.
Prace nad łamaniem kolejnych wersji i udoskonaleń szyfru Enigmy kontynuowano w brytyjskim ośrodku kryptologicznym w Bletchley Park. Zdaniem historyków dzięki temu, że alianci znali informacje przesyłane przez Enigmę, II wojna światowa trwała krócej o 2-3 lata.
W 2000 roku Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski zostali pośmiertnie odznaczeni Krzyżami Wielkimi Orderu Odrodzenia Polski.
W 2007 roku na ich cześć w Poznaniu odsłonięto, wykonany z patynowanego brązu, czterometrowy obelisk w kształcie graniastosłupa o podstawie trójkąta. Na każdej ze ścian wśród cyfr umieszczone są nazwiska kryptologów.
Anna Jowsa (PAP)
ajw/ itm/
