Prezydent Andrzej Duda (L) podczas odsłonięcia pomnika gen. Józefa Hallera w Jurczycach. Fot. PAP/J. Bednarczyk
Generał Józef Haller był postacią pomnikową dla odzyskania niepodległości, był żołnierzem z powołania i przekonania - mówił w niedzielę prezydent Andrzej Duda podczas uroczystości odsłonięcia popiersia gen. Józefa Hallera w Jurczycach (woj. małopolskie).
Prezydent podziękował za inicjatywę i odsłonięcie popiersia w miejscowości narodzin i dzieciństwa gen. Hallera wszystkim osobom w to zaangażowanym.
"W 100-lecie odzyskania niepodległości dokonaliście państwo aktu budowy tego pomnika, aktu wspomnienia o wielkim Polaku, wspaniałym żołnierzu, bohaterze polskiej niepodległości - o panu generale Józefie Hallerze. Pokazaliście w ten sposób i wzmocniliście waszą lokalną tradycję, wskazując waszego bohatera niepodległej Rzeczpospolitej" - powiedział prezydent.
"Gen. Haller był postacią wspaniałą, dzisiaj można powiedzieć to bardzo głośno, choć to nie pierwszy pomnik pana generała Hallera, postacią pomnikową w dziele odzyskania przez Polskę niepodległości - żołnierz z powołania, zawołania, przekonania"- dodał Duda. "Wykształcony, przygotowany, wykwalifikowany dogłębnie: oficer, generał, dowódca uwielbiany przez żołnierzy, którego szlak bojowy znaczył się sukcesami dla wolności ojczyzny, dla jej niepodległości, dla kształtowania i obrony granic Rzeczypospolitej" – mówił o patronie pomnika.
Prezydent podkreślił, że gen. Haller prowadził także działalność społeczną poprzez prowadzenie pracy organicznej, w tym w kółkach rolniczych, pracę z młodzieżą Sokoła, oraz przez budowanie i kształtowanie polskiego harcerstwa. "Wszędzie tam, gdzie można było uczyć młodych dyscypliny, przygotowywać młodzież do walki o niepodległość z bronią w ręku – angażował się pan gen. Józef Haller, przekazując swoje doświadczenie, swoją oficerską wiedzę młodym, ucząc ich, przygotowując do tego, by mogli w 1914 roku chwycić za broń. Wtedy stanął z nimi. Był w polskich Legionach, w Błękitnej Armii" – mówił prezydent Duda. Przypomniał, że gen. Haller "10 lutego 1920 dokonał symbolicznego aktu zaślubin z morzem, odbierając na mocy Traktatu Wersalskiego Pomorze Niemcom, dzięki czemu uzyskaliśmy dostęp do morza".
Przypomniał także "wielkie zasługi pana generała w polskiej polityce". "Był posłem, ministrem, był wszechstronny. Był wielką postacią II Rzeczypospolitej, ale przede wszystkim można powiedzieć, że był rycerzem Rzeczypospolitej w najpełniejszym tego słowa znaczeniu" - mówił prezydent.
Jak podkreślił, odsłaniając pomnik w Jurczycach oddaje gen. Hallerowi hołd w imieniu całej Rzeczypospolitej.
W trakcie uroczystości prezydent Duda nawiązał do niedawnej śmierci prof. Marii Dzielskiej. "Myślałem, że będę stał tutaj z państwem i panią prof. Marią Dzielską, która tak bardzo czekała na tę uroczystość" – powiedział prezydent i ujawnił, że jeszcze zanim został prezydentem, bywał w Jurczycach jako jej gość. "Dzisiaj obok pana generała wspominamy także i ją" – powiedział prezydent, dziękując za uczczenie pamięci prof. Dzielskiej minutą ciszy przed mszą św. "To wielka strata dla Rzeczpospolitej i dla Jurczyc. Chciałbym, żebyście państwo o pani prof. Marii Dzielskiej, także związanej więzami krwi z rodem Hallerów, pamiętali" – powiedział prezydent.
Odsłonięty przez prezydenta RP pomnik urodzonego w tej miejscowości generała broni Józefa Hallera stanął w sąsiedztwie Domu Ludowego oraz Izby Pamięci Rodu Hallerów i Hallerczyków. Jego twórcą jest Szymon Majewski. Uroczystość odsłonięcia, poświęcenia pomnika i złożenia wieńców poprzedziła msza polowa i przemarsz pododdziałów wojskowych i pocztów sztandarowych.
W uroczystości uczestniczyli m.in. członkowie rodziny Hallerów, przedstawiciele ambasady Francji i francuskiego miasta Sille-le-Guillaume, gdzie w 1918 r. funkcjonował obóz Lotnictwa Armii Polskiej we Francji.
Po uroczystości Prezydent spotkał się ze społecznością lokalną, następnie zwiedził Izbę Pamięci Rodu Hallerów i Hallerczyków i spotkał się m.in. z harcerzami z krakowskiego hufca ZHP i pracownikami Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego, którzy doprowadzili do pobicia rekordu Guinnessa za przygotowanie biało-czerwonej flagi o długości 2057 m na Dzień Flagi RP.
Organizatorem uroczystości było Towarzystwo Pamięci Generała Józefa Hallera i Hallerczyków wraz z gminą Skawina i sołectwem Jurczyce. Jak napisano na stronie gminy Skawina, generał Haller (1873–1960) był jednym z najwybitniejszych polskich dowódców i polityków związanych z obozem narodowym i chrześcijańsko-demokratycznym. Stanął na czele samodzielnych polskich jednostek wojskowych utworzonych we Francji w 1917 r. Stały się one zaczątkiem polskiej armii zwanej Błękitną. Armia ta odegrała ważną rolę w utrzymaniu niepodległości odrodzonego Państwa Polskiego. Dzięki Armii Polskiej we Francji żołnierz polski znalazł się wśród zwycięzców walczących w I wojnie światowe. Jej żołnierze walczyli o granice zarówno na zachodzie, jak i na wschodzie kraju.
Izba Pamięci Rodu Hallerów w Jurczycach rozpoczęła swoją działalność wraz z I Krajowym Zjazdem Towarzystwa Pamięci Generała Józefa Hallera i Hallerczyków, zorganizowanym w Jurczycach 10 czerwca 2000 roku. Prowadzenie Izby jest ważnym elementem działalności Towarzystwa Pamięci Generała Józefa Hallera i Hallerczyków (TPGJHiH). Izba i siedziba Towarzystwa mieszczą się w budynku dawnej szkoły, której w 1906 roku fundatorkami były Anna i Ewa Hallerówny, siostry generała Józefa. Ekspozycja zawiera pamiątki związane z życiem i działalnością najsłynniejszych członków rodu Hallerów i żołnierzy Błękitnej Armii.
Józef Haller urodził się 13 sierpnia 1873 r. w Jurczycach k. Krakowa w rodzinie ziemiańskiej, której panowała atmosfera patriotyzmu i religijności. Po ukończeniu wydziału artylerii Akademii Technicznej w Wiedniu, w latach 1895-1910 służył w armii austriackiej. Po opuszczeniu wojska m.in. działał w ruchu skautowskim i Towarzystwie Gimnastycznym "Sokół"; organizował tajne kursy wojskowe. Od początku XX w. jednym z twórców kolejnych gniazd "Sokoła", a od 1913 r. członkiem komendy "Sokoła" i jego instruktorem. W czasie I wojny dowodził Legionem Wschodnim, następnie jedną z brygad Legionów Polskich, w skład której weszli wychowankowie "Sokoła".
W 1918 r. znalazł się we Francji, gdzie Komitet Narodowy Polski powierzył dowództwo nad utworzoną tam armią polską – tzw. Błękitną Armią (od koloru mundurów). Dowodzone przez niego oddziały walczyły z Niemcami na froncie wschodnim. W 1919 r. 70 tys. Armia Hallera powróciła do Polski, gdzie od 1 września weszła do struktur odradzającego się Wojska Polskiego.
W czasie bitwy warszawskiej 1920 r. dowodził wojskami broniącymi przedpola stolicy. W odrodzonej Polsce w latach 1920-1923 stał na czele Związku Harcerstwa Polskiego, a następnie Związku Hallerczyków, pełnił funkcję m.in. generalnego inspektora Artylerii (1920-26) i był posłem na Sejm (1922-27). Potępił przewrót majowy Józefa Piłsudskiego 1926 r., w wyniku czego został przeniesiony w stan spoczynku.
Po wybuchu II wojny światowej znalazł się we Francji i wszedł w skład rządu gen. Władysława Sikorskiego jako minister bez teki. Po upadku Francji przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie w latach 1940-1943 pełnił funkcję ministra oświaty w rządzie na uchodźstwie. Po wojnie pozostał na emigracji, mieszkał w Londynie, gdzie zmarł 4 czerwca 1960 r.
W listopadzie 2016 r. Senat Rzeczypospolitej Polskiej przyjął uchwałę w sprawie ustanowienia roku 2017 Rokiem generała Józefa Hallera. "Generał Józef Haller (1873–1960) był jednym z najwybitniejszych polskich dowódców i polityków związanych z obozem narodowym i chrześcijańsko-demokratycznym" – napisano m.in. w uchwale Senatu RP. (PAP)
autor: Anna Pasek, Mateusz Roszak
hp/ mro/ mhr/
