Prof. Janusz Tazbir. Fot. PAP/A. Rybczyński
W niedzielę mija 85. rocznica urodzin prof. Janusza Tazbira - historyka PAN, wybitnego badacza dziejów kultury i historii ruchów religijnych. Znawca epoki staropolskiej oraz świetny gawędziarz, popularyzator historii – mówi o Tazbirze prof. Michał Kopczyński. Prof. Janusz Tazbir uznawany jest za jednego z najwybitniejszych znawców historii kultury staropolskiej. Jego zainteresowania badawcze skupiają się głównie na dziejach kultury oraz historii ruchów religijnych w Polsce, głównie w XVI i XVII w.
Historyk jest znany szerokiemu gronu czytelników jako popularyzator historii, co jest zasługą przede wszystkim jego lekkiego pióra i przystępnego języka, jakim operuje.
O wielkiej erudycji Tazbira mówi prof. Michał Kopczyński ze stołecznego Muzeum Historii Polski. „Wielokrotnie w toczonych na żywo dyskusjach prof. Tazbir wyciągał z pamięci cytaty oraz opowiadał uczestnikom debat ciekawe anegdoty” – przypomina Kopczyński.
Jak zaznaczył, Tazbir ma opinię doskonałego gawędziarza historycznego. „W zasadzie chyba na każdy temat można się od prof. Tazbira spodziewać czegoś ciekawego, a nawet dowcipnego (...). Niezależnie od tego, czy się go słucha, czy czyta, z gawęd profesora zawsze coś wynika. Czasem opowiada je dla ubawienia publiczności, ale pod ich żartobliwą formą kryją się głębokie refleksje historyczne” – ocenił Kopczyński.
„Romans literatury i historii” – tak twórczość prof. Tazbira charakteryzował Andrzej Makowiecki, przewodniczący jury Nagrody Literackiej m.st. Warszawy, której laureatem w kwietniu tego roku został historyk. Uhonorowano go wtedy najbardziej zaszczytnym tytułem Warszawskiego Twórcy przyznawanym za wybitne zasługi na rzecz stolicy.
"Ta nagroda to wyraz uznania nie tylko dla wartości naukowych jego (Tazbira – PAP) dzieł, ale także ich materii literackiej. Tazbir pisze o historii w sposób, który należy umiejscowić na styku nauki i sztuki. Jest autorem ponad 40 książek, w wielu z nich widać jego przekorę wobec stereotypów i popularnych schematów myślowych" – przypomniał wówczas Makowiecki.
Także w kwietniu tego roku Tazbir otrzymał za całokształt twórczości nagrodę miesięcznika społeczno-kulturalnego „Odra”. W uzasadnieniu werdyktu podano, że historyk jest autorem wielu książek "będących mądrymi przewodnikami po przeszłości Polski, uczących tolerancji i przekonujących, że romans z Klio nie powinien kończyć się nigdy”.
Zdaniem Kopczyńskiego, Tazbir zapisał się na kartach polskiej historiografii złotymi zgłoskami. „Sformułowanie +Państwo bez stosów+, wymyślone właśnie przez prof. Tazbira, zakorzeniło się w naszym myśleniu bardzo głęboko, weszło nie tylko w polski, ale i międzynarodowy obieg (...). Gdziekolwiek się go używa, myśli się tylko i wyłącznie o dawnej Rzeczypospolitej” – mówił prof. Michał Kopczyński.
Janusz Tazbir urodził się 5 sierpnia 1927 r. w Kałuszynie (mazowieckie). W młodości kształcił się w Liceum Ogólnokształcącym im. Juliusza Słowackiego w Warszawie. W 1950 r. ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim. W czasie studiów największy wpływ na orientację naukową Tazbira wywarli profesorowie Władysław Tomkiewicz, promotor pracy magisterskiej i doktorskiej, oraz Stanisław Herbst, wybitny znawca historii kultury XVII w.
W 1954 r. prof. Tazbir został doktorem nauk humanistycznych, a sześć lat później uzyskał habilitację. W 1973 r. został mianowany profesorem zwyczajnym.
Prof. Tazbir należał i należy po dziś dzień do wielu stowarzyszeń, instytucji nauki i kultury. Był m.in. dyrektorem Instytutu Historii PAN. Przewodniczył Centralnej Komisji ds. Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych oraz kapitule Konkursu o Nagrodę i Medal Zygmunta Glogera. Historyk jest członkiem m.in. PEN Clubu, Stowarzyszenia Pisarzy Polskich jury Nagrody Naukowej KLIO.
Prof. Tazbir ma w swoim dorobku m.in. takie publikacje jak: "Państwo bez stosów. Szkice z dziejów tolerancji w Polsce XVI i XVII w.", "Historia Kościoła katolickiego w Polsce 1460-1795", "Reformacja w Polsce. Szkice o ludziach i doktrynie”, "Okrucieństwo w nowożytnej Europie", "Polska na zakrętach dziejów", "W pogoni za Europą", "Polskie przedmurze chrześcijańskiej Europy. Mity a rzeczywistość historyczna", "Protokoły mędrców Syjonu. Autentyk czy falsyfikat”. Jego najnowsze książki to: "Pokuszenie historyczne. Ze świata szabel i kontuszy" (2011) i „Od sasa do lasa” (2012).
Obok imponującego dorobku książkowego, prof. Tazbir jest autorem wielu artykułów o tematyce historycznej w czasopismach naukowych i popularnonaukowych. Przez ponad 40 lat redagował rocznik "Odrodzenie i reformacja w Polsce". Obecnie jest m.in. członkiem Rady Redakcyjnej miesięcznika „Mówią wieki”.
Zdaniem Kopczyńskiego, Tazbir zapisał się na kartach polskiej historiografii złotymi zgłoskami. „Sformułowanie +Państwo bez stosów+, wymyślone właśnie przez prof. Tazbira, zakorzeniło się w naszym myśleniu bardzo głęboko, weszło nie tylko w polski, ale i międzynarodowy obieg (...). Gdziekolwiek się go używa, myśli się tylko i wyłącznie o dawnej Rzeczypospolitej” – tłumaczył Kopczyński.
Za zasługi dla polskiej nauki i kultury prof. Tazbir został odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Medalem Gloria Artis i Medalem Komisji Edukacji Narodowej.
Waldemar Kowalski (PAP)
wmk/ hes/
