90. rocznica koronacji obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej

Obraz powstał na początku XVII wieku, ale zainicjowany w 1671 roku przez karmelitów i narastający od połowy XVIII wieku kult Ostrobramskiej Matki Miłosierdzia do połowy XIX wieku miał charakter lokalny w obrębie Wielkiego Księstwa Litewskiego, gdzie jednoczył wiernych obrządków łacińskiego i wschodniego. Na Litwie czczono przede wszystkim obraz Matki Boskiej Trockiej, koronowany w 1718 roku, w rok po koronacji obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, czy też obraz Matki Boskiej Sapieżyńskiej, należący do magnackiego roku książęcego Sapiehów, dziś niemal zapomniany.

Około połowy XIX wieku kult Matki Boskiej Ostrobramskiej zaczął nabierać charakteru ogólnokrajowego i niepodległościowego. W czasach zaborów i powstań wizerunek Matki Ostrobramskiej stanowił symbol polskości i niepodległości.

Około połowy XIX wieku kult Matki Boskiej Ostrobramskiej zaczął nabierać charakteru ogólnokrajowego i niepodległościowego. W czasach zaborów i powstań wizerunek Matki Ostrobramskiej stanowił symbol polskości i niepodległości.

Adam Mickiewicz, pisząc inwokację „Pana Tadeusza”: „Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy i w Ostrej świecisz Bramie!” przyczynił się do spopularyzowania obrazu. Dzieła o Matce Boskiej Ostrobramskiej tworzyli także i modlili się do niej Juliusz Słowacki, Józef Ignacy Kraszewski, Władysław Syrokomla, Stanisław Moniuszko, Stanisław Wyspiański.

Koronacja koronami papieskimi obrazu ostrobramskiego odbyła się 2 lipca 1927 roku na Placu Katedralnym w Wilnie. Dokonał jej metropolita warszawski, kardynał Aleksander Kakowski. Obraz otrzymał wtedy tytuł Matki Miłosierdzia. Wyjęto go z ołtarza w kaplicy i włożono w specjalny feretron, obramowaniem dla obrazu był baldachim z koroną królewską, z drugiej strony obrazu był płaszcz z wyhaftowanym orłem. Nowe złote korony, których wówczas użyto, zaginęły w czasie II wojny światowej

Była to wielka uroczystość nie tylko religijna, lecz i państwowa. Uczestniczył w niej Marszałek Piłsudski, urodzony na Wileńszczyźnie, dla którego Wilno było najukochańszym miastem, a szczególnym miejscem była kaplica w Ostrej Bramie. Właśnie tu, wśród tysięcy wotów znajduje się srebrna tabliczka od Marszałka z napisem "Dziękuję Ci Matko za Wilno".

W uroczystości koronacji obrazu w Wilnie brał udział także prezydent Mościcki, urzędnicy państwowi oraz ogromna rzesza wiernych. Odnowiono wtedy śluby łączące naród polski z Najświętszą Maryją Panną jako Królową Korony Polskiej.

Koronacja koronami papieskimi obrazu ostrobramskiego odbyła się 2 lipca 1927 r. Była to wielka uroczystość nie tylko religijna, lecz i państwowa. Uczestniczył w niej Marszałek Piłsudski, urodzony na Wileńszczyźnie, dla którego Wilno było najukochańszym miastem, a szczególnym miejscem była kaplica w Ostrej Bramie. Właśnie tu, wśród tysięcy wotów znajduje się srebrna tabliczka od Marszałka z napisem "Dziękuję Ci Matko za Wilno".

Autor obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej, namalowanego ok. 1620-1630 roku temperą na siedmiu deskach dębowych i nazywanego też ikoną, nie jest znany. Legenda głosi, że do obrazu pozowała Barbara Radziwiłłówna, żona króla Zygmunta Augusta. Jest to jednak tylko legenda, gdyż obraz powstał na początku XVII wieku, a Barbara Radziwiłłówna zmarła w 1551 roku.

Obraz jest powtórzeniem kompozycji flamandzkiego malarza Martina de Vosa, wzorowanej z kolei na niderlandzkim miedziorycie z końca XVI lub początku XVII wieku. Na przełomie XVII i XVIII wieku dodano barokową złoconą sukienkę wraz z dwiema koronami, a w 1849 roku - srebrny półksiężyc.

Matka Boska Ostrobramska jest na obrazie sama, bez Dzieciątka. Mówiono więc, że jest to Matka Boska brzemienna. Świadczyć o tym miał szeroki kształt sukienki Maryi i ręce skrzyżowane pod sercem. Najbardziej ważkim argumentem na rzecz tej teorii jest to, że na obrazie ostrobramskim Matka Boska ma dwie korony, jak mówiono: jedną dla siebie, drugą dla Dzieciątka, które ma się urodzić. Z kolei poeta Władysław Syrokomla obecność dwóch koron uzasadniał tym, że Matka Boska jest Królową Polski i Wielką Księżną Litewską.

Ostra Brama to jedna z bram wjazdowych w fortyfikacjach miejskich wzniesionych w XVI wieku. Pierwotnie nosiła nazwę Bramy Krewskiej albo Miednickiej, gdyż droga prowadziła w kierunku Krewa i Miednik. Te nazwy jednak nie przetrwały. Nazwa Ostra Brama prawdopodobnie pochodzi od tego, że kiedyś mury obronne miasta tworzyły nieopodal ostry koniec.

W XVII wieku karmelici bosi, którzy tuż obok bramy wjazdowej wybudowali kościół św. Teresy, umieścili w niszy bezpośrednio nad bramą od strony miasta obraz Matki Boskiej. Dopiero później wybudowano kaplicę. Po części dzięki kaplicy i obrazowi Ostra Brama zachowała się jako jedyna z dawnych siedmiu bram wjazdowych do miasta.

Na niedzielę nie zostały przewidziane w Wilnie żadne uroczystości z okazji 90. rocznicy koronacji obrazu. Jak mówi ksiądz Kiejstutis Latoża, proboszcz kościoła św. Teresy, do którego przylega kaplica Ostrobramska, główne uroczystości ku czci Matki Boskiej Ostrobramskiej od blisko 300 lat odbywają się w drugim tygodniu listopada, gdy jest obchodzone Święto Opieki Matki Boskiej – tygodniowy odpust zwany Opiekami.

Z Wilna Aleksandra Akińczo (PAP)

aki/ jo/ ap/