Panorama Tarnowa - Widok z wieży katedralnej na rynek i dzielnicę Zabłocie; na środku widoczny ratusz. 1918-1929. Źródło: NAC
W poniedziałek po raz pierwszy będzie obchodzone Święto Miasta Tarnowa – Pierwsze Niepodległe. Ustanowiła je na początku tego roku Rada Miejska, aby podkreślić, że Tarnów jako pierwsze miasto w Polsce odzyskało niepodległość w 1918 r. - już 31 października.
Jak zaznaczają władze miasta, w tym roku po raz pierwszy w historii uroczystość będzie miała charakter święta miasta. Rocznicowe obchody potrwają trzy dni. Tarnowianie będą mieli okazję wziąć udział w piknikach, koncertach, konferencjach naukowych, pokazach balonowych, a przebieg wydarzeń sprzed blisko 100 lat odtworzy grupa rekonstrukcyjna.
„To propozycja dla możliwie szerokiego grona odbiorców. Chcemy, by świętowanie niepodległości miało jak najbardziej radosny charakter” – zaznaczył prezydent Tarnowa Roman Ciepiela.
W sumie w ciągu trzech dni zaplanowano blisko 20 różnych wydarzeń. Główne uroczystości odbędą się w poniedziałek. Tego dnia mieszkańcy będą mogli uczestniczyć w Apelu Poległych na Starym Cmentarzu oraz uroczystej mszy św. w katedrze. W trakcie uroczystej sesji Rady Miejskiej i Rady Powiatu wręczone zostaną miejskie Nagrody im. Tadeusza Tertila.
W trakcie adresowanego do wszystkich spaceru historycznego, składającego się z sześciu przystanków, jego uczestnicy będą mieli okazję poznać szczególnie ważne fakty związane z odzyskaniem niepodległości. Pochód z towarzyszącą mu muzyką będzie zatrzymywał się w mających wyjątkowe historyczne znaczenie punktach miasta, przy których przypominane będą najważniejsze fakty dotyczące tego okresu.
W Parku Strzeleckim zaplanowano pokaz grupy rekonstrukcyjnej, która przypomni jak wyglądało w Tarnowie rozbrajanie wojsk austriackich z 30 na 31 października 1918 r. Zaplanowano tam także wspólne śpiewanie pieśni patriotycznych.
Wieczorna galę w teatrze zdominuje muzyka Fryderyka Chopina. Zagra m.in. japoński pianista Takashi Yamamoto z towarzyszeniem Orkiestry Kameralnej Filharmonii Narodowej. Obchody Święta Niepodległości w Tarnowie trwać będą także 10 i 11 listopada.
Tarnów szczyci się tym, że był pierwszym niepodległym miastem II Rzeczpospolitej. Odzyskanie niepodległości nastąpiło tam 31 października 1918 roku o godzinie 7.30.
Wieczorem 30 października 1918 r. radni miejscy przyjęli uchwałę następującej treści: "Rada Miasta oświadcza, że Tarnów oddaje się poleceniom rządu warszawskiego i że organowi rządowemu utworzonemu przez Radę Regencyjną da posłuch". Niezależnie od uchwały, w nocy z 30 na 31 października 1918 r. doszło w mieście do bezkrwawego przewrotu wojskowego.
Historyk z Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Andrzej Chwalba mówił w wywiadzie dla PAP, że skrupulatne badania historyczne przeprowadzone przed kilku laty przez historyków tarnowskich potwierdziły wcześniejsze przypuszczania, że to Tarnów pierwszy stał się niepodległy.
Historycy i władze Tarnowa za kryterium przyjęli czyn zbrojny. Polegał on na przejęciu władzy zbrojnej przez Polaków, rozbrojeniu wojsk austriackich. Połączone to było m.in. ze zrzucaniem orłów austriackich np. z fasad budynków, zajmowaniem obiektów wojskowych, np. koszar. Według kryterium czynu zbrojnego Tarnów odzyskał niepodległość o kilka godzin wcześniej niż Kraków.
Jak pisze Kazimierz Bańburski na stronie Muzeum Okręgowego w Tarnowie, już w nocy z 30 na 31 października żołnierze 20. pułku piechoty oraz członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) opanowali i obsadzili patrolami dworzec kolejowy, banki, pocztę, urzędy: telegraficzny, żandarmerii i policji, a na końcu starostwo.
Austriacki generał, dowódca tarnowskiego garnizonu, przekazał władzę nad wojskiem pułkownikowi Kajetanowi Amirowiczowi, dowódcy 20. pułku piechoty (z Nowego Sącza), najstarszemu stopniem wojskowym oficerowi-Polakowi.
Według relacji majora Wojciecha Piaseckiego z 1921 r., który przewrót wojskowy w Tarnowie współorganizował i prowadził, o godzinie 7.30 żandarmeria była "bez strzału" rozbrojona, a polskie dowództwo i władze cywilne - ustanowione i "sprawnie funkcjonujące".
W Krakowie akcję przewrotu wojskowego, czyli przejęcia całkowitej władzy nad wojskiem przez Polaków, zakończono w ten sam dzień, czyli 31 października 1918 r. o godzinie 14.00. Pierwszeństwo Tarnowowi przyznaje m.in. por. Antoni Stawarz, który zainicjował akcję przewrotu wojskowego w Krakowie. W swoim pamiętniku zatytułowanym "Gdy Kraków kruszył pęta" pisze: "Miejscowe ogniska POW i żołnierze Polacy armii austriackiej natychmiast przystąpili do odbierania władzy Austriakom. W niektórych miejscowościach, np. w Tarnowie, zlikwidowano c.k. władze wcześniej aniżeli uczyniłem to w śródmieściu Krakowa".(PAP)
autor: Rafał Grzyb
edytor: Agata Zbieg
rgr/ agz/
