Polscy matematycy z Uniwersytetu Poznańskiego, od lewej: Henryk Zygalski, Jerzy Różycki i Marian Rejewski, którzy w 1932 roku złamali szyfr Enigmy, najważniejszej maszyny szyfrującej używanej przez hitlerowskie Niemcy. Fot. PAP/Reprodukcja
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu podpisał w czwartek umowę o użyczeniu miastu pomieszczenia dawnego Collegium Historicum, w którym ma powstać "Centrum Szyfrów Enigma im. Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego".
Centrum Szyfrów Enigma im. Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego znajdować się będzie w gmachu dawnego Collegium Historicum w centrum Poznania, w sąsiedztwie pomnika upamiętniającego kryptologów. W tym samym miejscu przed II wojną światową, w nieistniejącym już budynku intendentury wojskowej, działała filia biura szyfrów. Marian Rejewski, Henryk Zygalski i Jerzy Różycki ukończyli matematykę na Uniwersytecie Poznańskim i znaleźli zatrudnienie w mieszczącej się obok uczelni filii Biura Szyfrów Wojska Polskiego.
Umowę w sprawie użyczenia pomieszczeń w dawnym Collegium Historicum, o pow. ok. 1 tys. metrów kw., podpisał w czwartek prorektor UAM ds. kadry i rozwoju prof. Tadeusz Wallas oraz zastępca prezydenta Poznania Mariusz Wiśniewski.
Jak przekazał PAP Przemysław Stanula z biura prasowego poznańskiego uniwersytetu, pomieszczenia, w których powstanie Centrum, znajdują się na pierwszym piętrze budynku. Koncepcję ideową i użytkową Centrum Szyfrów ma przygotować krakowska firma New Amsterdam.
Łączna kwota realizacji Centrum Szyfrów ma wynieść ponad 15 mln zł.
„Artyści z Krakowa od lat specjalizują się w budowaniu muzeów narracyjnych, czyli odwołujących się do emocji i wrażeń zmysłowych. Według zapowiedzi, do końca 2019 r. przy ul. Św. Marcin powstanie muzeum, które na zawsze będzie przypominać dokonania trójki Polaków” – podkreślił Stanula.
„Zwiedzający będą mieli okazję zobaczyć ekspozycję poświęconą historii kryptologii oraz szyfrów. Muzeum ma mieć formę labiryntu. Zwiedzający będą mogli sami próbować łamać szyfry i sprawdzić swoją wiedzę w zakresie kryptologii” – dodał.
W 1932 r. matematycy Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski poznali tajemnicę działania niemieckiej elektromechanicznej maszyny szyfrującej Enigma. Dokonali tego po raz pierwszy metodami matematycznymi. Dotychczas w kryptologii stosowano głównie metody lingwistyczne.
Skonstruowana w latach 20. XX wieku Enigma miała służyć utajnianiu korespondencji handlowej. Szybko jednak wykorzystano ją w niemieckich siłach zbrojnych. Trzej matematycy zaprojektowali kopię maszyny szyfrującej. Egzemplarze tego urządzenia powstawały w warszawskiej Wytwórni Radiotechnicznej AVA. Latem 1939 r. polskie władze wojskowe przekazały do Francji i Wielkiej Brytanii egzemplarze kopii maszyny wraz z informacjami dotyczącymi złamanego szyfru.
We wrześniu 1939 r. Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski ewakuowali się przez Rumunię do Francji. Jerzy Różycki zginął w styczniu 1942 r. na statku, który zatonął w tajemniczych okolicznościach na Morzu Śródziemnym. Dwaj pozostali matematycy nadal zajmowali się niemieckimi szyframi, pracując w jednostce Wojska Polskiego w Wielkiej Brytanii.
Prace nad łamaniem kolejnych wersji i udoskonaleń szyfru Enigmy kontynuowano w brytyjskim ośrodku kryptologicznym w Bletchley Park. Zdaniem historyków dzięki temu, że alianci znali informacje przesyłane przez Enigmę, II wojna światowa trwała krócej o 2-3 lata i w konsekwencji - uratowało to życie 20-30 milionom ludzi w Europie i na świecie.
W 2000 r. Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski zostali pośmiertnie odznaczeni Krzyżami Wielkimi Orderu Odrodzenia Polski. W 2007 r. na ich cześć w Poznaniu odsłonięto, wykonany z patynowanego brązu, czterometrowy obelisk w kształcie graniastosłupa o podstawie trójkąta. Na każdej ze ścian wśród cyfr umieszczone są nazwiska kryptologów. (PAP)
autor: Anna Jowsa
ajw/ itm/
