Popiersie gen. Stanisława Sosabowskiego. Fot. PAP/J. Bednarczyk
W Parku im. dra Henryka Jordana w Krakowie odsłonięto w niedzielę popiersie gen. Stanisława Sosabowskiego, który w czasie II wojny był dowódcą Pierwszej Brygady Spadochronowej. Pomnik, który wykonał krakowski rzeźbiarz Wojciech Batko, ufundowała działaczka polonijna w Wlk. Brytanii Elżbieta Kasprzycka.
„My spadochroniarze dumni jesteśmy z tego, że pomnik naszego patrona będzie odtąd symbolizował, w tym tak związanym z dziejami Krakowa miejscu, ofiarę jaką złożył nasz bohaterski poprzednik z pierwszej samodzielnej brygady spadochronowej. Te tradycje i bojowe dokonania zawsze były i nadal będą bliskie i drogie wszystkim polskim spadochroniarzom” – powiedział podczas uroczystości gen. Adam Joks, dowódca 6. Brygady Powietrznodesantowej im. gen. Stanisława Sosabowskiego.
Podziękowania fundatorce popiersia złożył m.in. dyrektor krakowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej Marek Lasota. „Pomników nie budują instytucje, kolejne władze, politycy. Stawia je naród swoim bohaterom. Generał Sosabowski jest jednym z zapomnianych bohaterów i dlatego jestem wdzięczny fundatorce" - powiedział.
„My spadochroniarze dumni jesteśmy z tego, że pomnik naszego patrona będzie odtąd symbolizował, w tym tak związanym z dziejami Krakowa miejscu, ofiarę jaką złożył nasz bohaterski poprzednik z pierwszej samodzielnej brygady spadochronowej. Te tradycje i bojowe dokonania zawsze były i nadal będą bliskie i drogie wszystkim polskim spadochroniarzom” – powiedział podczas uroczystości gen. Adam Joks, dowódca 6. Brygady Powietrznodesantowej im. gen. Stanisława Sosabowskiego.
Stanisław Franciszek Sosabowski urodził się w 1882 roku w Stanisławowie. Uczył się w Stanisławowie w Wyższej Szkole Realnej i w Akademii Handlowej w Krakowie. W listopadzie 1918 r. zgłosił się do Wojska Polskiego.
W 1922 r. rozpoczął studia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Po ich ukończeniu skierowano go do Sztabu Generalnego.
W latach 1928-1939 pełnił funkcje dowódcze w 75. pułku piechoty, pułku Strzelców Podhalańskich, 9. Pułku Piechoty Legionów i 21. Pułku Piechoty Dzieci Warszawy.
Podczas kampanii polskiej 1939 r. 21. Pułk został przydzielony do 8. Dywizji Piechoty, będącej odwodem Armii Modlin. Brał udział w walkach w rejonie Mławy.
15 września 1939 r. pułk wraz z Grupą Operacyjną wycofał się do Warszawy, gdzie obsadził odcinek obronny na Grochowie. Sosabowskiemu udało się utrzymać pozycje przy niewielkich stratach własnych. Dwa dni po podpisano aktu kapitulacji stolicy, 29 września, przed wymarszem do niewoli, 21. Pułk i jego dowódca zostali odznaczeni przez gen. Juliusza Rómmla orderami Virtuti Militari III klasy.
Po zakończeniu walk Sosabowski przeszedł do konspiracji i wstąpił do Służby Zwycięstwu Polski. Tam otrzymał zadanie przedarcia się przez Węgry do Francji, by przekazać meldunki o sytuacji w kraju rządowi na wychodźstwie. Pod fałszywym nazwiskiem Emil Helm, Sosabowski dotarł do Paryża, gdzie otrzymał przydział na dowódcę piechoty dywizyjnej w odtwarzanej 4. Dywizji Piechoty, która stacjonowała w obozie w Parthenay.
19 czerwca 1940 r. Sosabowski dotarł do portu w La Pallice, skąd wraz z 6 tys. żołnierzy został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Tam zgłosił się do polskiego sztabu, gdzie otrzymał przydział na dowódcę formującej się 4. Kadrowej Brygady Strzelców, z której utworzył jednostkę spadochronową.
Brygada wzięła udział w największej w II wojnie światowej operacji powietrzno-desantowej sprzymierzonych, której celem było opanowanie mostów na Renie w pobliżu holenderskiego Arnhem. Straty Brygady sięgnęły blisko 40 proc. walczących oddziałów, a cała operacja zakończyła się porażką. Za jednego z winnych uznano Sosabowskiego, któremu zarzucono niedopuszczalną krytykę brytyjskiego dowództwa.
Na żądanie Brytyjczyków rozkazem z 27 grudnia 1944 r. Pierwsza Brygada Spadochronowa została odebrana jej twórcy i dowódcy, a Sosabowskiego mianowano inspektorem Jednostek Etapowych i Wartowniczych.
Po II wojnie światowej Sosabowski pracował w Wielkiej Brytanii jako robotnik magazynowy w fabryce silników elektrycznych, a następnie telewizorów.
Gen. Stanisław Sosabowski zmarł na zawał 25 września 1967 r. w Londynie. W 1969 r. spadochroniarze przywieźli jego prochy do Polski, gdzie spoczęły - zgodnie z wolą Sosabowskiego - na warszawskim cmentarzu Wojskowym na Powązkach. (PAP)
bko/ ls/
