Thor Heyerdahl. Fot. PAP/EPA
100 lat temu - 6 października 1914 r.- w Larviku urodził się Thor Heyerdahl, norweski badacz, podróżnik; światową sławę zyskał w 1947 r. dzięki podróży z Ameryki Południowej do Polinezji na tratwie z drzewa balsa, wykonanej na wzór tratw Inków.
Heyerdahl dorastał w miasteczku Larvik w południowej Norwegii. Studiował zoologię i geografię na uniwersytecie w Oslo i dopiero w 22 roku życia nauczył się pływać.
Światową sławę zyskał w 1947 roku dzięki trwającej 101 dni podróży z Ameryki Południowej do Polinezji na tratwie z drzewa balsa, wykonanej na wzór tratw Inków. Licząca 6.900 km podróż udowodniła, że możliwe były migracje z Ameryki Południowej do Polinezji.
W 1970 roku pokonał trasę przez Atlantyk, z Maroka do Indii Zachodnich (Karaiby) na wykonanej z papirusu łodzi Ra II, niezrażony tym, że Ra I utonęła rok wcześniej tuż przed Barbadosem. Według niego, starożytni Egipcjanie mogli przed Kolumbem i wikingami dotrzeć do Ameryki.
Za swoje największe dokonanie Heyerdahl uważał ekspedycję na Kon-Tiki w 1947 roku, przeprowadzoną, by pokazać, że mieszkańcy Ameryki Południowej byli pierwszymi, którzy dotarli do Polinezji, a nie jak dotąd uważano, że Polinezję zasiedlili przybysze z Azji.
W 1978 roku żeglował po basenie Morza Śródziemnego i Oceanie Indyjskim starożytnymi szlakami handlowymi.
Heyerdahl, mimo podeszłego wieku, niemal do końca życia był niezwykle sprawny i silny, mówił, że jego podróże pokazały, że oceany nie były przeszkodą dla starożytnych żeglarzy.
"Czuję, że pokazałem, że całkowicie błędne jest patrzenie na oceany jako barierę izolującą w starożytności jednych ludzi od drugich" - powiedział w 1999 roku.
Był jedną z najbarwniejszych postaci XX w., napisał kilkanaście książek. W 1951 roku dostał Oscara za dokumentalny film o Kon-Tiki. W 1994 roku brał udział w ceremonii otwarcia Zimowych Igrzysk Olimpijskich w norweskim Lillehammer.
Wielu naukowców kwestionuje teorie Heyerdahla, które ich zdaniem są błędne lub w najlepszym przypadku niepotwierdzone.
Heyerdahl uważał np., że piramidy Azteków w Meksyku mogły być zainspirowane piramidami egipskimi. Eksperci twierdzą natomiast, że nie ma na to żadnych dowodów i pierwszymi ludźmi, którzy przekroczyli Atlantyk byli wikingowie ok. 1000 r.
On natomiast atakował tradycyjnych naukowców. "Jeśli jesteś naukowcem, nie pływasz na tratwie. Jeśli jesteś naukowcem siedzisz i cytujesz innych naukowców".
Do końca budził kontrowersje. W 2001 roku opublikował książkę, w której twierdził, że wykopaliska z Morza Azowskiego w Rosji dowodzą, że bóg wikingów Odyn mógł być rzeczywistym królem żyjącym tam 2000 lat temu.
Jeden z norweskich naukowców określił teorię nt. Odyna jako szukanie Rajskiego Ogrodu, lecz kontrowersyjne teorie Heyerdahla zyskały uznanie wielu innych i w ciągu całego życia otrzymał on ponad 10 doktoratów honoris causa.
Za swoje największe dokonanie uważał ekspedycję na Kon-Tiki w 1947 roku, przeprowadzoną, by pokazać, że mieszkańcy Ameryki Południowej byli pierwszymi, którzy dotarli do Polinezji, a nie jak dotąd uważano, że Polinezję zasiedlili przybysze z Azji.
Pod koniec życia mieszkał ze swoją trzecią żoną na hiszpańskiej Teneryfie.
Zmarł 18 kwietnia 2002 r. w Colla Micheri w północnych Włoszech w wieku 87 lat.(PAP)
bjn/ ro/ raf/
