Muzeum archeologiczne i rezerwat „Krzemionki”. Fot. PAP/P. Polak
Warsztaty naukowe, pokazy i inscenizacje historyczne towarzyszyć będą setnej rocznicy odkrycia neolitycznych kopalń w Krzemionkach (Świętokrzyskie). W sobotę w tamtejszym muzeum archeologicznym rozpoczęły się uroczystości jubileuszowe, które potrwają do 24 lipca.
Dyrektor Muzeum Historyczno-Archeologicznego dr Andrzej Przychodni powiedział w sobotę PAP, że wydarzenie będzie celebrowane w gronie archeologów, muzealników, geologów, przyrodników oraz wszystkich miłośników pradziejów. Przez najbliższy tydzień na terenie Muzeum Archeologicznego i Rezerwatu Krzemionki prowadzone będą prezentacje i warsztaty związane z epoką kamienia i wczesną epoką brązu oraz laboratoria i pokazy popularnonaukowe.
"Sto lat od odkrycia kopalń mija dokładnie 19 lipca. To wtedy geolog Jan Samsonowicz podczas badań terenowych odkrył w tym rejonie pierwsze lejowate otwory, świadczące o działalności człowieka na tym terenie. Rozpoczynające się dzisiaj wydarzenia mają istotny charakter dla historii archeologii polskiej. Krzemionki są jedynym obiektem archeologicznym w kraju, który został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO" – zaznaczył.
Wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego dr Jarosław Sellin w liście przesłanym do uczestników uroczystości podkreślił, że zespół neolitycznych kopalń krzemienia pasiastego jest zabytkiem archeologicznym o szczególnym znaczeniu.
"Wyróżnia go nie tylko wielkość pola górniczego, ale i różnorodność form ochrony, począwszy od wpisu do rejestru zabytków, na listę Pomników Historii i listę Rezerwatów Przyrody, po Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, gdzie Krzemionki wraz z powiązanymi stanowiskami – neolityczną osadą górników w Ćmielowie oraz kopalniami Borownia i Korycizna – tworzą Krzemionkowski Region Pradziejowego Górnictwa Krzemienia Pasiastego" – zwrócił uwagę wiceszef resortu kultury.
Zaznaczył, że niezwykłe odkrycie Jana Samsonowicza sprzed stu lat zapoczątkowało trwającą do dziś intensywną eksplorację tego terenu, angażującą kilka pokoleń polskich archeologów.
Jubileuszowi będą towarzyszyć wystawy w plenerze, a także prelekcje poświęcone m.in. zaginionym miastom w Polsce, antropologii. Rekonstrukcje historyczne przygotują m.in. przedstawiciele Muzeum Żup Solnych, którzy pokażą jak ważna była sól dla ludzi tamtej epoki. Osada Łowców Fok z Rzucewa przedstawi osiągnięcia w zakresie organizowania parku kulturowego, natomiast Kopalnie Srebra i Ołowiu z Tarnowskich Gór zaprezentują swoje osiągnięcia w zakresie wpisania na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
W sobotę i niedzielę na terenie rezerwatu będzie można obejrzeć i kupić okolicznościową monetę, którą z okazji jubileuszu wyemitował Narodowy Bank Polski. Numizmat wykonano ze srebra. Na rewersie monety znajduje się wizerunek pradziejowego górnika w czasie pracy oraz eliptyczna wstawka z krzemienia pasiastego. Na awersie monety widnieje charakterystyczny symbol Wielkiej Matki. Jest to rysunek wykonany węglem drzewnym na powierzchni wapiennego filara jednej z kopalni w Krzemionkach. Przedstawia najprawdopodobniej postać związaną z wierzeniami i mitologią neolitycznych górników.
W Krzemionkach koło Ostrowca Świętokrzyskiego znajduje się największy na świecie kompleks prehistoryczny kopalni krzemienia. Kopalnie powstały w okresie neolitu i wczesnej epoki brązu, około 5 tys. lat temu.
Efektem prowadzonej tam działalności jest pole górnicze o powierzchni prawie 80 hektarów, na którym znajduje się około 4 tys. kopalń. Można tam prześledzić wszystkie techniki pozyskiwania krzemienia: od najprostszych jam, po duże skomplikowane kopalnie osiągające głębokości 10 m. Skałę wapienną drążono, tworząc rozległe komory o wysokości z reguły nieprzekraczającej jednego metra.
Do stanowisk pracy wiodły ciasne korytarze prowadzone w gruzie wypełniającym wyeksploatowane części kopalni. Krzemienie były pozyskiwane ze złoża za pomocą kamiennych kilofów i dźwigni wykonanych z poroża. Urobek transportowano w koszach lub workach i przenoszono na powierzchnię, gdzie następowała jego obróbka. Z krzemienia wyrabiano głównie polerowane siekiery, które były rozprowadzane w promieniu 660 kilometrów od kopalni.
Odkrycia kopalni dokonał 19 lipca 1922 roku geolog Jan Samsonowicz, prowadzący badania terenowe koło Ostrowca Świętokrzyskiego. Podczas prac w Krzemionkach zauważył lejowate zagłębienia, które okazały się pozostałościami szybów prehistorycznych kopalń. Udało mu się zejść do kilku wyrobisk i odnaleźć wykonane z krzemienia i poroża narzędzia dawnych górników. O swoim odkryciu poinformował archeologa Stefana Krukowskiego, który zajmował się m.in. badaniem śladów pradziejowego górnictwa. Począwszy od pierwszych wykopalisk przeprowadzonych w Krzemionkach w 1925 roku przez Józefa Żurowskiego i jego asystenta Zygmunta Szmita, miejsce stało się obiektem badań prowadzonych przez kilka pokoleń polskich archeologów.
Rejon dawnej wsi Krzemionki jest jedynym w swoim rodzaju dziedzictwem przeszłości. Prehistoryczne pola górnicze w Krzemionkach, Borowni, Koryciźnie oraz relikty osady na wzgórzu Gawroniec w Ćmielowie zostały w roku 2019 wpisane Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jako Krzemionkowski Region Prehistorycznego Górnictwa Krzemienia Pasiastego.
Od 1 stycznia 2022 r. Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim jest współprowadzone przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Powiat Ostrowiecki.(PAP)
Autor: Wiktor Dziarmaga
wdz/ jann/
