25 lat temu zmarł Marek Rostworowski

Jeden z najwybitniejszych polskich historyków sztuki i muzeologów przez wiele lat - od roku 1948 był asystentem, a później – od 1963 r. - kustoszem w Muzeum Czartoryskich w Krakowie, w którym eksponowany jest najcenniejszy w polskich zbiorach obraz Leonarda da Vinci „Dama z gronostajem” zwana również „Damą z łasiczką”.

„Po raz pierwszy malarz pokusił się tutaj o przekroczenie tradycyjnych konwencji – opisywał Marek Rostworowski obraz „Dama z gronostajem” w swojej książce „Gry o damę” z roku 1994. - Jakby uwolnił z ram portretu postać, zwróconą gestem i spojrzeniem poza pole widzenia; nie skamieniałą (...), ale ruchliwą (...); nie wpisaną (...) w płaszczyznę obrazu (...), ale cofniętą w głąb mrocznej przestrzeni, z której promień światła wydobywa tylko te kształty i kolory, które zwrócone są ku niemu”.

Marek Rostworowski, syn pisarza, poety i muzyka, Karola Huberta Rostworowskiego, brat historyka, Emanuela Mateusza Rostworowskiego całe życie związany był z Krakowem. Urodził się 22 lutego 1921 r. w Krakowie; zmarł 24 maja 1996 tamże. W 1938 roku zdał maturę w III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego. Podczas okupacji uczęszczał do Staatliche Kunstgewerbschule, następnie studiował na Akademii Sztuk Pięknych. Dyplom ukończenia wyższych studiów otrzymał jednak na Uniwersytecie Jagiellońskim, na którym w roku 1952 ukończył wydział historii sztuki. Na tej uczelni uzyskał też później naukowy stopień doktora.

Początkowo w obszarze sztuki najbardziej interesowała go fotografia. W 1948 r. rozpoczął pracę jako fotograf i asystent w Muzeum Czartoryskich, które w 1950 zostało włączone do Muzeum Narodowego w Krakowie jako oddział Zbiory Czartoryskich. W 1965 r. został kuratorem tych zbiorów.

Marek Rostworowski zajmował się publicystyką i krytyką artystyczną, ale zapamiętany jest także jako twórca wielkich nowocześnie pomyślanych wystaw, które już na etapie scenariusza budziły ogromne zainteresowanie muzealników, historyków i krytyków sztuki.

Jego autorstwa były scenariusze takich wystaw, jak m.in. Malarstwo włoskie od XIII do XVI wieku w zbiorach polskich (1961), Romantyzm i romantyczność w sztuce polskiej XIX i XX wieku (1975), Polaków portret własny (1979); za tę wystawę, która obejrzało blisko 100 tys. osób uhonorowany został Nagrodą Miasta Krakowa i Indywidualną Nagrodą Państwową II stopnia. Kolejnymi głośnymi wystawami były Myśl artysty (1983); Niebo nowe, ziemia nowa? - za która Rostworowski zdobył w roku 1985 r. Nagrodę Kulturalną „Solidarności”. Ekspozycja z 1989 r. Żydzi polscy doceniona została przez tłumnie zwiedzającą ją publiczność i uhonorowana Nagrodą Ministerstwa Kultury i Sztuki, Nagrodą Jana Karskiego i Poli Nereńskiej.

Marek Rostworowski był również autorem poświęconej Tadeuszowi Kantorowi wystawy Tańczyli na moście wiek cały a także stałych ekspozycji w Domu Jana Pawła II w Wadowicach i Muzeum na Jasnej Górze.

W latach 1980-1990 działał w Niezależnym Samorządnym Związku Zawodowym „Solidarność”. W grudniu 1981 r. uczestniczył w obradach Kongresu Kultury Polskiej w Warszawie, przerwanym w ostatnim dniu obrad 13 grudnia wprowadzeniem stanu wojennego. Rostworowski był członkiem Komitetu Obywatelskiego, a w 1991 r. został ministrem kultury i sztuki.

W początkach lat 90. był także członkiem prezydenckiej rady do spraw stosunków polsko-żydowskich oraz władz Fundacji Książąt Czartoryskich przy Muzeum Narodowym w Krakowie, a od 1994 przewodniczącym rady programowej Fundacji im. Tadeusza Kantora.

Opublikował książki: „Rembrandta przypowieść o miłosiernym Samarytaninie” – w roku 1980; „Wędrowny sztukmistrz” – w 1990; „Gry o Damę” - w 1994; jest też współautorem dzieła: „Muzeum Czartoryskich: historia i zbiory” opublikowanego w 1998 r., już po śmierci Rostworowskiego, oraz publikacji towarzyszących wystawom. (PAP)

Anna Bernat

abe/ dki/