Naczelny dyrektor Archiwów Państwowych Wojciech Woźniak. Fot. PAP/R. Pietruszka
17 instytucji polonijnych w Europie i Ameryce, gromadzących dokumentację historyczną, otrzyma wsparcie polskich archiwistów przy konserwacji, ewidencjonowaniu i digitalizacji zbiorów. Program sfinansowany przez MKiDN prowadzi Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych.
"Program, który prowadzimy, w tym roku obejmuje współpracę z kilkunastoma organizacjami polonijnymi. Są to stowarzyszenia, fundacje, różne formy prawne zrzeszające Polaków przebywających za granicą, które gromadzą albo zgromadziły bardzo bogate archiwalia dotyczące zarówno działalności samej Polonii, jak i związane z historią państwa polskiego. Pełnią przy tym rolę centrów promocji polskiej kultury, stanowiąc wizytówkę naszego kraju zagranicą" - opowiadał PAP naczelny dyrektor Archiwów Państwowych Wojciech Woźniak.
Jak zaznaczył, Archiwa już od kilku lat udzielają wsparcia instytucjom polonijnym głównie poprzez pomoc merytoryczną w postaci delegowania pracowników. "Wysyłamy tam archiwistów, którzy porządkują, ewidencjonują, tworzą inwentarze, doradzają, prowadzą konserwację i digitalizację. Pokazujemy, jak działania te przeprowadzić w sposób profesjonalny i uczymy, jak dalej przechowywać tego rodzaju materiały, bo to jest część naszego zasobu, naszego dziedzictwa historycznego" - mówił Woźniak.
Pomoc ma dotyczyć m.in. zbiorów Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego, Studium Polski Podziemnej, Instytutu Józefa Piłsudskiego oraz Biblioteki Polskiego Ośrodka Społeczno-Kulturalnego z siedzibami w Londynie. Specjaliści zajmą się też zbiorami Biblioteki Polskiej w Paryżu oraz polskich misji katolickich we Francji, Szwajcarii, Anglii i Walii. Prace prowadzone będą również w Polskim Instytucie Naukowym i Instytucie Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku, Muzeum Polskim w Chicago, siedzibie Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, Polish Music Center w Los Angeles oraz w Bibliotece Polskiej im. Ignacego Domeyki w Argentynie.
Prace obejmą m.in. najstarszą polską instytucję emigracyjną, założoną podczas zaborów Bibliotekę Polską w Paryżu i m.in. jej zbiór XIX-wiecznych rękopisów i map oraz archiwum wieloletniego dyrektora placówki, historyka i dyplomaty Franciszka Jana Pułaskiego. W Studium Polski Podziemnej, utworzonym w 1947 r. przez byłych żołnierzy AK, opracowane zostaną wojenne relacje żołnierzy oraz dokumentacja Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza, który pełnił rolę łącznika Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych z dowódcą AK.
Instytucje te od wielu lat sprawują opiekę nad obiektami polskiego dziedzictwa kulturowego, takimi jak dokumenty, książki i dzieła sztuki, którym w Polsce groziło zniszczenie na skutek zaborów, wojen czy powojennych uwarunkowań polityczno-ustrojowych. Dotyczy to m.in. dokumentacji wywiezionej z Polski na początku II wojny światowej (np. archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego, założonego w Warszawie w 1923 r., który zajmował się dokumentowaniem okresu walk o niepodległość) oraz dokumentacji wytworzonej poza krajem podczas II wojny w wyniku działalności rządu RP na uchodźstwie.
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przeznaczyło na pomoc instytucjom polonijnym 750 tys. zł. Pokryje to koszty związane z pracami 30 specjalistów w zakresie archiwistyki i konserwacji akt, oraz z zakupem opakowań ochronnych. Archiwiści skierowani do udziału w programie to w większości pracownicy archiwów państwowych z terenu kraju, dwóch to pracownicy Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych.
"W tym roku ministerstwo kultury wsparło nas dosyć dużą kwotą, dzięki czemu możemy tę działalność swobodnie prowadzić. Jest ona bardzo istotna z punktu widzenia samych instytucji polonijnych. Mamy wyraźne sygnały, że oczekują one tego rodzaju wsparcia, które czasem jest dla nich kwestią istnienia i właściwej realizacji założonej misji ochrony polskiego dziedzictwa narodowego. Musimy pamiętać, że najczęściej są to stowarzyszenia ludzi, którzy działają z inicjatywy zupełnie prywatnej i pro bono" - zaakcentował naczelny dyrektor.
Podkreślił, że działacze tych instytucji współpracują z nimi, bo czują związek z Polską i mają przekonanie, że to, co przechowują jest istotne zarówno dla nich, jak i dla nas w kraju.
"I fakt, że działamy z ramienia ministerstwa kultury, przysyłamy tam profesjonalnie przygotowanych pracowników, zapewniamy im wsparcie merytoryczne po pierwsze umożliwia w ogóle funkcjonowanie i pracę archiwów polonijnych. A po drugie - utwierdza zaangażowanych w tę trudną pracę ludzi w przeświadczeniu, że to, co gromadzą i przechowują wraz z całą działalnością edukacyjną i popularyzatorską jest także kwestią istotną dla historii Polski. Dlatego praca w tym obszarze dalece wykracza poza czysto praktyczny aspekt pomocy naszych archiwistów" - mówił.
Jak relacjonował, spotkał się osobiście z kilkoma przedstawicielami organizacji polonijnych. "I dopiero w takiej osobistej rozmowie widać, jakie znaczenie ma nasza pomoc dla Polonii. Jak bardzo istotne jest to, że w Polsce instytucje polonijne mogą znaleźć partnerów w postaci archiwów państwowych, która są w stanie wesprzeć ich działalność, bo dla nich naprawdę czasem to jest kwestia być albo nie być" - powiedział Woźniak.
Prace obejmą m.in. najstarszą polską instytucję emigracyjną, założoną podczas zaborów Bibliotekę Polską w Paryżu i m.in. jej zbiór XIX-wiecznych rękopisów i map oraz archiwum wieloletniego dyrektora placówki, historyka i dyplomaty Franciszka Jana Pułaskiego. W Studium Polski Podziemnej, utworzonym w 1947 r. przez byłych żołnierzy AK, opracowane zostaną wojenne relacje żołnierzy oraz dokumentacja Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza, który pełnił rolę łącznika Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych z dowódcą AK.
Zostanie także przeprowadzona rekonstrukcja cyfrowa zbioru fotografii zgromadzonych przez Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce. Instytucja od 1921 r. dokumentuje historię Polaków na frontach wojen światowych, w tym udział ochotników ze USA i Kanady w Armii Polskiej utworzonej we Francji podczas I wojny.
W Muzeum Polskim w Ameryce prowadzone będą prace mające na celu opracowanie inwentarza dokumentacji Rady Polonii Amerykańskiej (1938-1973). Organizacja w latach powojennych prowadziła pomoc charytatywną dla Polski, zajmowała się opieką nad żołnierzami więzionymi w niemieckich obozach jenieckich i Polakami, którzy po wojnie znaleźli się poza granicami kraju. W Polish Music Center prace obejmą archiwum pianisty, kompozytora i działacza niepodległościowego Ignacego Jana Paderewskiego.
Prowadzony przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych program ochrony polskiego dziedzictwa kulturowego znajdującego się poza granicami Polski rozpoczął się po przemianach ustrojowych w 1989 r. Obecnie stałą opieką archiwistyczną i konserwatorską objęte są zbiory 25 instytucji polonijnych w siedmiu krajach na czterech kontynentach. Wynikiem tych prac jest m.in. w dużej mierze profesjonalnie zabezpieczona i uporządkowana dokumentacja oraz elektroniczne ewidencje zbiorów.
"Mamy nadzieję, że program będzie kontynuowany, bo ciągle jeszcze ogromne zasoby instytucji polonijnych wymagają troski, odpowiedniego zabezpieczenia i digitalizacji" - podsumował naczelny dyrektor.
Anna Kondek-Dyoniziak (PAP)
akn/ agt/
