Muzeum Górnictwa Rud Żelaza przy Muzeum Częstochowskim przygotowało na sobotnie przedpołudnie wirtualne zwiedzanie swojej wystawy. Wydarzenie odbędzie się w czasie, w którym co roku w woj. śląskim odbywa się Święto Szlaku Zabytków Techniki – Industriada.
Utworzony ponad 10 lat temu przez samorząd regionu Szlak Zabytków Techniki skupia obecnie ponad 40 najciekawszych obiektów dziedzictwa przemysłowego w woj. śląskim.
Coroczne święto Szlaku, noszące nazwę: Industriada, stało się w ostatnich latach świętem całego zróżnicowanego kulturowo i historycznie woj. śląskiego. Jest to weekendowa impreza wypełniona koncertami, wystawami, zawodami sportowymi, prezentacjami czy możliwościami zwiedzania niedostępnych na co dzień miejsc. Co roku jej główna część odbywa się w sobotę, w tym roku termin wyznaczono pierwotnie na 6 czerwca.
Jeszcze w kwietniu br. marszałek woj. śląskiego Jakub Chełstowski informował jednak, że w związki z epidemią tegoroczną Industriadę przełożono na wrzesień. "Mamy środki zabezpieczone. Będziemy cały czas aktywnie reagować na tę sytuację, która się pojawi" - mówił o święcie, którego tegoroczny przewodni motyw programowy ma brzmieć: "Natura w przemyśle".
Niezależnie od przełożenia Industriady, Muzeum Górnictwa Rud Żelaza poinformowało, że w pierwotnym terminie wydarzenia przygotowało specjalną atrakcję. "6 czerwca 2020 o godz. 11.00 zapraszamy na nasz portal społecznościowy Facebook, gdzie odbędzie się na wirtualne zwiedzanie wystawy +Historia górnictwa rud żelaza w regionie częstochowskim+ (…) i spotkanie z dr. Łukaszem Pabichem" - napisała w rozesłanej informacji placówka.
Będzie to wirtualne zwiedzanie wystawy znajdującej się w podziemnych korytarzach wydrążonych w latach 1974–76 w Parku im. ks. Stanisława Staszica – u stóp Jasnej Góry. Odnowione staraniem środowisk górniczych Muzeum Górnictwa Rud otwarto wiosną 2008 r. Krótko później znalazło się na Szlaku Zabytów Techniki Woj. Śląskiego.
Część naziemna tej ekspozycji mieści się w pawilonie wzniesionym w 1908 r. na częstochowską Wystawę Przemysłowo-Rolniczą. W podziemnych korytarzach odtworzono m.in. chodniki górnicze w obudowie drewnianej i stalowej, komorę pomp oraz rekonstrukcję przodka z maszynami górniczymi. W chodnikach i komorach ustawiono oryginalne maszyny i środki transportu.
W sali wystawowej prezentowane są historia górnictwa na tym terenie i ciekawostki techniczne. Przedstawiono historyczne narzędzia i metody wydobywania rudy żelaza, maszyny służące w przeszłości górnikom, a także m.in. lampy górnicze oraz minerały. W placówce można też obejrzeć film poświęcony dziejom miejscowego górnictwa.
Według rysu historycznego przygotowanego przez muzeum złoża rudy żelaza na Częstochowskim Obszarze Rudonośnym występują wzdłuż zachodniego stoku pasma Jury. Ciągną się od Zawiercia po Wieluń, obejmując powierzchnię ok. 800 km kw. Od zachodu warstwy rudonośne wynurzają się na powierzchnię, na wschodzie zstępują pod utwory wapienne. Podstawowym sposobem wykorzystywania rud było wytapianie z nich żelaza - wraz z kopalnictwem rozwijało się hutnictwo i kuźnictwo.
Zgodnie z informacjami Szlaku Zabytów Techniki Woj. Śląskiego rudę darniową pozyskiwano tam już we wczesnym średniowieczu; pierwsze wzmianki źródłowe pochodzą z XIV w. Przez stulecia rudę wydobywano metodą odkrywkową, na przełomie XVIII i XIX wieku zaczęto kopać szyby i chodniki.
Rozwojowi górnictwa rud i towarzyszącego mu hutnictwa sprzyjały prace Stanisława Staszica oraz polityka władz Królestwa Kongresowego. Z czasem powstały oparte na miejscowych surowcach huty w Blachowni oraz Częstochowie. W okresie dwudziestolecia międzywojennego z Częstochowskiego Obszaru Rudonośnego pochodziło 80 proc. rud żelaza wydobytych w Polsce. Od początku XX w. między miejscowościami Poraj (przy linii kolejowej nr 1) oraz Koniecpol powstawał sieci kolei wąskotorowych obsługujące tamtejsze kopalnie i huty.
Po II wojnie światowej od 1951 r. zachodziły zmiany, które przyczyniły się do wydajniejszej, bezpieczniejszej i lżejszej pracy w częstochowskich kopalniach. Powstało przedsiębiorstwo geologiczno-wiertnicze zajmujące się pracami związanymi z poszukiwaniem i badaniem rud żelaza. Biuro projektów zajmowało się zagadnieniami technicznymi i opracowywało modele kopalń. Przedsiębiorstwo budowy kopalń wykonywało roboty montażowe i budowlane.
Ogółem w latach powojennych wybudowano 20 kopalń i pięć zakładów przeróbczych rud żelaza, w których roczne wydobycie dochodziło do 200–250 tys. ton. Od 1966 r. zapadały jednak decyzje o likwidacji tego przemysłu. W 1970 r. jako pierwszą zamknięto kopalnię Rudniki w Zawierciu, a w 1982 r. jako ostatnią Wręczycę w Grodzisku.
Pierwsze na ziemi częstochowskiej muzeum górnictwa rud żelaza zorganizowano w 1980 r. w kopalni Szczekaczka w Brzezinach Wielkich. Pod koniec tamtej dekady eksponaty przeniesiono do otwieranego wówczas muzeum w Częstochowie.(PAP)
autor: Mateusz Babak
mtb/ pat/
