Cmentarz żydowski w Warszawie. Fot. PAP/P. Supernak
Od 11 do 30 lipca międzynarodowa grupa wolontariuszy składająca się z 18 osób z dziesięciu krajów, w tym z Polski, będzie porządkowała Cmentarz Żydowski przy ul. Okopowej w Warszawie - poinformowała Fundacja Dziedzictwa Kulturowego. Poznają oni także miejsca związane z historią warszawskich Żydów.
Fundacja Dziedzictwa Kulturowego od czterech lat organizuje wolontariackie prace porządkowe na tej nekropolii, a już po raz drugi we współpracy ze Stowarzyszeniem Jeden Świat z Poznania sprzątanie cmentarza będzie miało wymiar międzynarodowy.
"Młodzi wolontariusze z Czech, Rosji, Szwecji, Austrii, Finlandii, Czech, Hiszpanii, Meksyku, Armenii oraz Polski przyjadą do Warszawy, aby wspomóc wielki projekt renowacji jednego z najważniejszych i największych cmentarzy żydowskich w Europie. W ramach pobytu w Warszawie poznają także miejsca związane z historią warszawskich Żydów, wezmą udział w spotkaniach dyskusyjnych, wykładach i spacerach tematycznych" - napisano w komunikacie.
Fundacja zaznacza, że projekt pod nazwą "Jewish heritage in Warsaw" skierowany jest także do warszawiaków ciekawych historii swojego miasta oraz zamieszkującej go kiedyś społeczności żydowskiej. "Zapraszamy do wsparcia stałego zespołu wolontariuszy złożonego z międzynarodowych uczestników projektu, poprzez udział w prowadzonych pracach porządkowych na cmentarzu od niedzieli do czwartku w godzinach 10-16. Popołudniowe spotkania tematyczne będą także okazją do pogłębienia swojej wiedzy na temat dziedzictwa kulturowego i żydowskiej kultury we współczesnej Warszawie. Projekt będzie odbywał się w języku angielskim" - podano.
Koordynator projektów wolontariackich Fundacji Dziedzictwa Kulturowego na cmentarzu żydowskim Daniel Potkański ocenił, że "cmentarz jest niezwykłą pamiątką dziejów, o którą warto wspólnie zadbać". "Jego wartość kulturowa i turystyczna nie jest jednak w pełni wykorzystywana, z powodu utrudnionego dostępu do wielu kwater. Od 4 lat pracą wolontariuszy staramy się przywrócić cmentarz miastu – dotychczas udało się oczyścić ponad 4 hektary terenu" – dodał Potkański.
"Cmentarz żydowski przy ul. Okopowej dla nas warszawiaków, jest miejscem zupełnie nieznanym, mimo, że jest materialnym pomnikiem ponad dwustu lat obecności w naszym mieście społeczności, która przed wojną stanowiła 1/3 jego populacji. Naszym obowiązkiem jest nie tylko ratować cmentarz jako zabytek, ale także poprzez działania edukacyjne i prace wolontariackie zachęcać do poznawania historii cmentarza i ludzi na nim pochowanych" - podkreśla prezes Fundacji Dziedzictwa Kulturowego dr Michał Laszczkowski.
Laszczkowski wskazał, że "paradoksalnie dzisiaj cmentarz, jako jeden z niewielu reliktów żydowskiej Warszawy, o życiu warszawskich Żydów mówi w tej chwili najwięcej".
W ocenie Fundacji Dziedzictwa Kulturowego, "wzięcie udziału w projekcie jest znakomitą okazją do nawiązania międzynarodowych znajomości, a także do przyczynienia się poprawy dostępności cmentarza żydowskiego". "Prócz pracy ramię w ramię z międzynarodowymi wolontariuszami, na uczestników czekają warsztaty edukacyjne, wyjścia do muzeów oraz inne ciekawe wydarzenia kulturalne" - zaznaczono.
Poinformowano także, że prace porządkowe będą polegały głównie na oczyszczeniu najbardziej zarośniętej części cmentarza, czyli usuwaniu chwastów, złamanych konarów drzew i samosiejek. "Wstępne uprzątnięcie cmentarza jest niezbędne, aby profesjonalni konserwatorzy oraz zwiedzający uzyskali dostęp do zabytkowych nagrobków. Wszelkie pracę odbywać się będą pod nadzorem dyrekcji cmentarza oraz Warszawskiej Gminy Żydowskiej w Warszawie" - napisano w komunikacie.
Fundacja podała także, że wolontariuszy zebrała organizacja Service Civil International, (której polskim odziałem jest stowarzyszenie Jeden Świat) powstała po I wojnie światowej w celu przezwyciężania barier i uprzedzeń pomiędzy narodami przez wspólną pracę na rzecz dobra wspólnego.
Projekt "Jewish Heritage in Warsaw" jest częścią szerszych działań Fundacji Dziedzictwa Kulturowego na cmentarzu żydowskim w Warszawie. W tym roku konserwacji poddane zostaną 23 zabytkowe nagrobki, a w latach 2016-2017 udało się odrestaurować ich ponad 55.
W 2017 r. w drodze specjalnej ustawy Fundacja Dziedzictwa Kulturowego uzyskała kwotę 100 milionów złotych na zasilenie kapitału wieczystego, zyski z inwestowania, którego będą wykorzystywane na renowację cmentarza. Sam Fundusz pozostanie nienaruszony. Obecnie opracowywane są ekspertyzy dotyczące stanu zieleni, muru cmentarza, elementów małej architektury itp., pozwolą one na opracowanie wieloletniego planu renowacji cmentarza. Pierwsze prace rozpoczną się jeszcze w tym roku.
Cmentarz przy ul. Okopowej w Warszawie jest jednym z największych europejskich cmentarzy żydowskich. Ma powierzchnię 30 hektarów i znajduje się na nim przeszło 80 tysięcy nagrobków. Jest miejscem spoczynku wielu wybitnych osobistości, m.in.: historyka Szymona Askenazego, twórcy języka esperanto Ludwika Zamenhofa, aktorki i założycielki warszawskiego Teatru Żydowskiego Estery Racheli Kamińskiej, malarza Aleksandra Lessera, poety Bolesława Leśmiana, publicysty i działacza socjalistycznego Szymona Anskiego oraz pisarza Juliana Stryjkowskiego. Pochowano tu wiele postaci zasłużonych dla polskiej historii, kultury i nauki, polityków, bankierów oraz przemysłowców - znaczących nazwisk w realiach XIX-wiecznej i przedwojennej Warszawy.
Kirkut powstał w Warszawie ponad 200 lat temu - w 1806 roku. W tym czasie na jego terenie zostało pogrzebanych około 250 tys. osób. Początkowo chowani na nim byli jedynie bardziej zamożni Żydzi. Uboższej części społeczności żydowskiej na miejsce pochówku wyznaczono Cmentarz Bródnowski na prawym brzegu Wisły.
W XIX wieku na cmentarzu obowiązywał zakaz przedstawiania postaci ludzkich. Opisujące zmarłego symbole umieszczano na macewach - zakończonych trójkątnie lub półkoliście kamiennych płytach. Dziś w części zreformowanej cmentarza można oglądać monumentalne grobowce i zabytkowe rzeźby o różnorodnej stylistyce.
Obecnie na terenie nekropolii znajduje się również kilka mogił symbolicznych, jak np. Janusza Korczaka, który wraz ze swoimi wychowankami z Żydowskiego Domu Dziecka zginął w Treblince, oraz Pomnik Pamięci Dzieci - Ofiar Holokaustu.
Fundacja Dziedzictwa Kulturowego powstała w 2012 roku. Prowadzi prace restauratorsko-konserwatorskie w Polsce i zagranicą (na Białorusi, we Francji, na Łotwie, na Ukrainie, we Włoszech) m.in. na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie (Ukraina), w Kolegiacie Świętego Wawrzyńca w Żółkwi (Ukraina), w Kolegiacie Świętej Trójcy w Ołyce na Wołyniu (Ukraina), na cmentarzu tatarskim w Studziance oraz na cmentarzu żydowskim przy ul. Okopowej w Warszawie. Oprócz prac konserwatorskich Fundacja prowadzi także projekty wolontariackie i edukacyjne. (PAP)
autor: Katarzyna Krzykowska
ksi/ agz/
