Historie powstania białostockich świątyń i domów modlitw różnych wyznań – tych, które istnieją, ale też tych, których już nie ma – można poznać dzięki katalogowi „Świątynie w Białymstoku”.
To kolejna książka dokumentująca historię różnych obiektów w mieście. Ostatnie takie wydawnictwo dotyczyło cmentarzy.
Jak powstały świątynie, w jakich okolicznościach, kim byli ich budowniczowie, duchowni związani z danymi obiektami -to niektóre z zawartych w tej książce informacji. Nie brakuje wiedzy archeologicznej, opisów detali architektonicznych, także informacji o wartościach artystycznych i konserwatorskich tych świątyń. Są też szczegółowe historie parafii, informacje o formie ochrony konserwatorskiej obiektów. Do wszystkich informacji są podane źródła i bibliografia. W książce jest też bogata ikonografia: fotografie dawne, współczesne, plany, projekty obiektów.
Świątynie opisano w podziale na wyznania: rzymskokatolickie, prawosławne, innych wyznań chrześcijańskich, innych religii, np. muzułmańskie oraz nieistniejące świątynie i domy modlitwy.
Liczący ponad 500 stron katalog przygotowało biuro Miejskiego Konserwatora Zabytków w departamencie kultury , promocji i sportu Urzędu Miejskiego w Białymstoku i Fundacja Ochrony Zabytków "Na Rubieży".
"Zebrany i wszechstronnie opracowany w katalogu materiał pozwoli nam dostrzec w swoim otoczeniu zabytki i wartości, które powinniśmy pielęgnować" - napisał w przedmowie wydawnictwa miejski konserwator zabytków Dariusz Stankiewicz.
Książkę udostępnił PAP Urząd Miasta w Białymstoku.
Konserwator podkreśla, że świątynie i związana z nimi religijność to jeden z najważniejszych elementów dziedzictwa kulturowego miasta.
"Dzisiaj w pejzażu miasta znajdziemy zabytkowe kościoły rzymskokatolickie, dawną ewangelicką kirchę, cerkwie prawosławne, stare synagogi, domy modlitwy istniejące w adaptowanych na ten cel kamienicach, zbór Świadków Jehowy –powstały w budynku dawnej przędzalni fabryki sukna, obiekty z zespołu dawnej Misji Barbikańskiej związane z Kościołem anglikańskim, stawiającej sobie za cel nawracanie Żydów na chrześcijaństwo oraz meczet utworzony w przebudowanej bojarskiej chacie. Na ich styl wpływ miał nie tylko czas, w którym powstawały, ale także wiele innych czynników. Istotne były okoliczności historyczne z kontekstem administracyjnym oraz odmienność kulturowa, narodowa i religijna fundatorów" - napisał Stankiewicz.
Podkreślił przy tym zróżnicowanie narodowościowe i wyznaniowe miasta na przestrzeni dziejów oraz to, że każda z tych grup wniosła do życia miasta cechy własnego dziedzictwa.
Katolicka archikatedra Wniebowzięcia NMP i przylegający do niej starszy tzw. stary lub biały kościół, Kościół pw. Chrystusa Króla i Św. Rocha( pomnik -wotum za odzyskanie niepodległości przez Polskę, dokładnie przed pięciu laty ogłoszony przez prezydenta RP Pomnikiem Historii-PAP), obecny kościół św. Wojciecha - dawna ewangelicka kircha, cerkiew Św. Mikołaja Cudotwórcy, cerkiew pw. Marii Magdaleny - to niektóre z opisanych świątyń.
Jednym z najnowszych także opisanych obiektów jest Dom Kultury Muzułmańskiej i meczet przy obecnej ul. Piastowskiej (dawniej była to nieistniejąca już ulica Grzybowa), który powstał po rozbudowie zabytkowego domu mieszkalnego z dzielnic Bojary i Skorupy z 1934 r.
Opowieść o świątyniach jest także wzbogacona o historie obiektów, których nie ma już w przestrzeni miasta. To np. cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego przy ul. Sienkiewicza, Wielka Synagoga czy Zespół Misji Barbikańskiej Krzewienia Chrześcijaństwa Wśród Izraelitów (nawracania na protestantyzm), przy ul. Św. Rocha.
Książkę "Świątynie w Białymstoku" przygotował zespół autorów: Iwona Górska, Joanna Kotyńska-Stetkiewicz, Aneta Kułak, Lech Pawlata, Grzegorz Ryżewski, Marta Wróbel i Wiesław Wróbel.
Dotychczas w cyklu o Białymstoku, przed wydaniem katalogu o świątyniach ukazały się wydawnictwa o pomnikach, pamiątkowych tablicach, miejscach pamięci narodowej, krzyżach i kapliczkach, architekturze ceglanej i drewnianej, ogrodach i parkach oraz o cmentarzach. (PAP)
autorka: Izabela Próchnicka
kow/ itm/
