Willa Ronikiera w Ząbkach. Fot. A.Osytek. Źródło: Wikimedia Commons
Mazowiecki konserwator zabytków oraz urząd miasta Ząbki złożyły zawiadomienia do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa w sprawie wyburzenia neobarokowej willi Ronikiera.
O zburzeniu na początku lutego willi poinformował warszawski oddział Towarzystwa Opieki nad Zabytkami. Zburzony budynek był ostatnim śladem po rodzinie Ronikierów, którzy zapoczątkowali rozwój Ząbek jako miasta-ogrodu.
Rozpoczęła też spór pomiędzy urzędem miasta Ząbki a Mazowieckim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków (MWZK) kto odpowiadał za ochronę willi. Miasto wyjaśniło, że budynek był wpisany do Gminnej Ewidencji Zabytków (GEZ). Zaprzecza temu mazowiecki wojewódzki konserwator zabytków.
W sobotę w mediach społecznościowych miasto opublikowało oświadczenie, w którym przekazało, że willa została wykreślona z GEZ bez konsultacji z urzędem miasta. Powołuje się w oświadczeniu na pismo, które wysłał MWKZ do starostwa powiatowego w Wołominie 6 września 2023 roku.
"Sprawa jest o tyle zaskakująca, że jeszcze w dniu 13 czerwca 2023 roku burmistrz miasta Ząbki skierowała do MWKZ pismo informujące o nabyciu spadku przez spadkobierców podając sygnaturę akt, co umożliwiłoby wpisanie willi Ronikiera do rejestru zabytków, której postępowanie w tej sprawie zostało zawieszone ze względu na brak możliwości ustalenia spadkobierców przez konserwatora. Konserwator otrzymał wszelką możliwą dokumentację pozwalającą na dokończenie postępowania w sprawie wpisu willi Ronikiera do rejestru zabytków" - napisano w oświadczeniu.
Do oświadczenia ustosunkował się MWKZ, który odpowiedział, że nadal podtrzymuje stanowisko odnośnie stanu ruin willi Ronikierów i okoliczności jej zburzenia.
"Ruiny budynku zostały wykreślony z WEZ (Wojewódzkiej ewidencji Zabytkó - PAP) i automatycznie z mocy prawa z GEZ (którą prowadzą gminy, a jak się okazuje w waszej gminie nie ma takiego dokumentu). O tym, że w Ząbkach nie ma Gminnej Ewidencji Zabytków (czyli wykazu chronionych przez gminę zabytków) informował w piśmie do MWKZ ówczesny burmistrz Ząbek" - napisał konserwator.
Przypomniał, że zgodnie z przepisami ustawy o ochronie zabytków i opieki nad zabytkami GEZ skutecznie gwarantuje ochronę gminnych obiektów. "Nakłada również obowiązek stworzenia takiego dokumentu przez gminy, w uzgodnieniu z wojewódzkimi konserwatorami zabytków, w tym przypadku Mazowieckim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków" - dodał.
Przekazał, że willa Ronikierów była w katastrofalnym stanie już w 2004 roku, o czym było wspomniane w karcie zabytku WEZ. "Była kilkakrotnie podpalana, przez wiele lat nie posiadał dachu był narażony na działanie warunków atmosferycznych, co doprowadziło ją do ruiny. W ostatnim czasie była ruiną w stanie śmierci technicznej i zagrażała zdrowiu i bezpieczeństwu mieszkańców. Było to efektem wieloletnich zaniedbań" - wyjaśnił konserwator.
Zaznaczył, że PINB w Wołominie decyzją z dnia 8 lutego 2007 r. nakazał zabezpieczenie budynku willi Ronikierów, który już był "w bardzo złym stanie technicznym (częściowo zawalony)".
"Pomimo to była wielokrotnie podpalana i poddawana aktom wandalizmu. Działo się tak dlatego, że nie została zabezpieczona, co pogarszało jej stan techniczny i uszczuplało autentyzm oryginalnej struktury budowlanej. PINB w Wołominie prowadził również od 2007 roku nieskutecznie postępowanie egzekucyjne w celu wykonania wydanego nakazu w sprawie remontu budynku. W 2023 roku willa był już w stanie ruiny. Pozostały zmurszałe ściany obwodowe i resztki ścian wewnętrznych" - napisał MWKZ.
9 lutego 2024 MKWZ roku złożył zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa. Z kolei 14 lutego urząd miasta Ząbki złożył zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa do prokuratury Rejonowej w Wołominie.
Ząbki w XIX i w pierwszej połowie XX w. były własnością rodziny szlacheckiej Ronikierów pieczętującej się herbem Gryf. Miejscowość zawdzięczała tej rodzinie rozwój zarówno gospodarczy, jak i urbanistyczny. W 1905 r. właścicielem majątku został Adam Feliks Ronikier, z wykształcenia architekt, właściciel cegielni w Ząbkach, inicjator rozbudowy lokalnej infrastruktury np. stacji kolejowej Ząbki, bocznicy kolejowej, fabrycznej kolejki wąskotorowej do Bródna i Pragi i zaplecza mieszkalnego dla pracowników cegielni.
Hrabia Ronikier był zachwycony koncepcją miasta-ogrodu powstałą w Anglii w początkach XX w. i chciał wprowadzić ją w Ząbkach. Dokonał więc parcelacji swoich gruntów z przeznaczeniem pod budowę rezydencji willowo-ogrodowych. Przygotowanie założeń architektonicznych zlecił Tadeuszowi Tołwińskiemu, który przedstawił je w 1912 r.
Jedną z willi miasta-ogrodu Ząbki zbudowano około 1920 r. dla samego hrabiego Adama F. Ronikiera. Usytuowana została przy dzisiejszej al. Wyzwolenia (numer 21/23). Budynek o neobarokowej architekturze był ostatnią pamiątką po dawnych właścicielach Ząbek, ponieważ pałac Ronikierów został rozebrany w 1947 r. Niestety niezamieszkana od lat willa popadała w coraz większą ruinę.(PAP)
autorka: Marta Stańczyk
mas/ mark/
