Wystawa „Jeden rok, wiele początków. Wiosna Ludów na Śląsku Cieszyńskim” w Książnicy Cieszyńskiej
Wystawę „Jeden rok, wiele początków. Wiosna Ludów na Śląsku Cieszyńskim” obejrzeć można w Książnicy Cieszyńskiej. Jej autorzy: Agnieszka Laskowska i Maksymilian Stańczak udowadniają, że wydarzenia z 1848 r. stanowiły przełom w wielu dziedzinach życia.
„Celem zorganizowanej przez Książnicę Cieszyńską wystawy jest przypomnienie wydarzeń rozgrywających się 175 lat temu oraz ich następstw, które spowodowały, że po 1848 r. Śląsk Cieszyński, Austria, jak i cała Europa były już inne. Autorzy wystawy, poruszając szeroki zakres zagadnień, starali się uzasadnić, że Wiosna Ludów stanowiła przełom w wielu dziedzinach życia” – oznajmili Laskowska i Stańczak.
Jak podkreślili, wystawa zorganizowana została w oparciu o XIX-w. dokumenty archiwalne ze zbiorów Książnicy oraz pochodzące z tego samego okresu materiały rękopiśmienne, głównie o charakterze wspomnieniowym. Wśród dokumentów i ogłoszeń przeważają druki polskojęzyczne publikowane w Galicji. Ilustracją przebiegu wydarzeń stały się materiały kartograficzne oraz ikonograficzne.
Wystawa składa się z kilku części. Pierwsza poświęcona została wrzeniu rewolucyjnemu w Cesarstwie Austriackim, które miało bezpośredni wpływ na sytuację na Śląsku Cieszyńskim. Zaprezentowana została m.in. Konstytucja Cesarstwa Austriackiego z 25 kwietnia 1848 r. oraz „Manifest cesarza Austrii Ferdynanda I o wprowadzeniu swobody druku i zniesieniu cenzury”. „Informacje o rewolucji marcowej w Wiedniu i wynikłych z niej reformach powitano na Śląsku Cieszyńskim z wielkim entuzjazmem. Życie polityczne w regionie ożyło” – wskazali Laskowska i Stańczak.
W części poświęconej życiu politycznemu na Śląsku Cieszyńskim podczas Wiosny Ludów przybliżone zostały dwie najpopularniejsze wówczas doktryny polityczne i związane z nimi obozy polityczne. „Tzw. obóz frankfurcki żądał przyłączenia regionu do Niemiec, które próbowało wówczas zjednoczyć niemieckie Zgromadzenie Narodowe we Frankfurcie. Sprzeciwiał się temu obóz słowiański, walczący o równouprawnienie narodowościowe oraz autonomię regionu w ramach cesarstwa Austrii” – poinformowali autorzy.
Zagadnienia polityczne przybliżają przede wszystkim ogłoszenia, ulotki i broszury. „Na szczególną uwagę zasługuje opieczętowana legitymacja służbowa Karola Hodurka, posła na sejm austriacki z okręgu cieszyńskiego” – podali Laskowska i Stańczak.
Na wystawie wspomniany został Zjazd Słowiański, którego celem było uregulowanie relacji między tymi narodami oraz określenie ich wspólnego stosunku do niebezpieczeństw, jakim były nacjonalizmy niemiecki oraz węgierski. Przynależność narodową wyartykułowała delegacja ze Śląska Cieszyńskiego: Paweł Stalmach i Andrzej Kotula. Odmówili udziału w obradach w ramach sekcji czeskiej, gdyż – jak podkreślali: „my Ślązacy jako Polacy chcemy i możemy tylko do polskiej sekcji należeć”.
Autorzy ekspozycji podkreślili, że siłą napędową wydarzeń Wiosny Ludów w regionie było kształtowanie się nowoczesnej świadomości narodowej. Rosło znaczenie języka macierzystego, także wśród chłopów. Zalążek polskiego ruchu narodowego skupił się wokół Pawła Stalmacha oraz „Tygodnika Cieszyńskiego”, którego pierwszy numer ukazał się właśnie w 1848 r.
„Rozwój ruchu narodowego oraz kształtowania się poczucia świadomości, a co za tym idzie odrębności narodowej, został pokazany na przykładzie twórczości trzech pionierów: Pawła Stalmacha, Andrzeja Cinciały i Andrzeja Kotuli. Prezentowane na wystawie pamiętniki Stalmacha i Kotuli należą do najcenniejszych XIX-w. zbiorów rękopiśmiennych Książnicy” – zaznaczyli Laskowska i Stańczak.
Na wystawie zobaczyć też można rozporządzenia cesarskie oraz okólniki z lat 1848-1849, które ilustrują postęp, jaki dokonał się w zakresie równouprawnienia wyznaniowego. „Przyznanie wszystkim obywatelom, bez względu na wyznanie, swobód konstytucyjnych, rezygnacja z używania określenia +akatolik+ w odniesieniu do wyznawców protestantyzmu, a także nadanie ewangelickim księgom metrykalnym mocy prawnej, to tylko niektóre z przywilejów uzyskanych przez protestantów” – podali autorzy ekspozycji.
Zdaniem Laskowskiej i Stańczaka, Wiosna Ludów zmieniała oblicze Europy, stając się początkiem przeobrażeń na Śląsku Cieszyńskim. „Spowodowała narodziny nowoczesnego ruchu narodowego, który wśród polskojęzycznej ludności stworzył w drugiej połowie XIX w. nowe społeczeństwo obywatelskie, świadome narodowej odrębności. Życie kulturalne nabrało niespotykanego dotąd rozpędu. Mnożyły się tytuły prasowe. Powstawały szkoły ludowe. Miejscowa ludność zacieśniła kontakty z polskim językiem literackim. Zniesienie pańszczyzny, zmiana stosunków gospodarczych na wsi, a także nasilająca się industrializacja pociągnęły za sobą zmiany demograficzne, społeczno-zawodowe oraz narodowościowe” – podkreślili.
Wystawę można zobaczyć w siedzibie Książnicy Cieszyńskiej do 27 maja.
Książnica Cieszyńska jest biblioteką o statusie naukowym. Poza wydawnictwami nowymi, posiada w zbiorach bardzo bogate kolekcje zabytkowe. Pochodzą one przede wszystkim z okresu od XVIII do XX w., choć najstarsze egzemplarze sięgają średniowiecza. (PAP)
Autor: Marek Szafrański
szf/ par/
