„Najjaśniejsza gwiazda na wileńskim firmamencie - ksiądz rektor Marcin Poczobut-Odlanicki” - to tytuł rozpoczętej w środę na Uniwersytecie Wileńskim międzynarodowej konferencji naukowej poświęconej 290. rocznicy urodzin rektora tej uczelni w latach 1780-1799.
Celem konferencji jest przybliżenie postaci wybitnego uczonego, astronoma, matematyka, teologa, którego spuścizna naukowa jest niezwykle bogata i wszechstronna. W dwudniowej konferencji uczestniczą naukowcy z Litwy, Polski i Białorusi.
"Badania nad spuścizną naukową i osiągnięciami Poczobuta-Odlanickiego są prowadzone przez historyków, filologów, historyków prasy, przedstawicieli nauk ścisłych i przyrodniczych, dlatego interdyscyplinarne spojrzenie na działalność tego wybitego uczonego będzie okazją do wzbogacenia wiedzy zarówno na temat historii nauki na Litwie, społeczeństwa Rzeczypospolitej Obojga Narodów, jak i do wytyczenia nowych kierunków naukowej refleksji" - wskazuje inicjatorka konferencji dr Regina Jakubenas z Centrum Polonistycznego Uniwersytetu Wileńskiego.
"Jezuita ksiądz Marcin Poczobut-Odlanicki był niezwykle aktywny" - zaznaczyła w rozmowie z PAP prof. z Uniwersytetu Warszawskiego Janina Kamińska. Wskazała, że Poczobut-Odlanicki znacząco przyczynił się do rozwoju wileńskiej uczelni.
"Jako rektor dbał nie tylko o rozwój astronomii, ale też o rozwój wszystkich innych dziedzin. Chciał, by na uniwersytecie pracowali najlepsi uczeni i sprowadzał ich z zagranicy. Zadbał również o to, żeby tworzyć pracownie badawcze, w których można by było rozwijać naukę" - powiedziała Kamińska.
Przypomniała, że Poczobut-Odlanicki za czasów Komisji Edukacji Narodowej jako rektor również miał obowiązek dbania o funkcjonowanie całego szkolnictwa w Wielkim Księstwie Litewskim, w tym m.in. nauczycieli, podręczniki i warunki nauki.
Poczobot-Odlanicki sprawnie posługiwał się językami obcymi, francuskim, niemieckim, angielskim, łacińskim. W zbiorach Biblioteki Uniwersytetu Wileńskiego przechowywane jest ok. 2 tys. jego listów, które, jak wskazuje dyrektor biblioteki Irina Kriviene, "są przykładem ówczesnej komunikacji między naukowcami".
Pierwszy etap prac badawczych prowadzonych obecnie nad listami Poczobuta-Odlanickiego zostanie zaprezentowany podczas wileńskiej konferencji.
Organizatorzy konferencji liczą m.in. na to, że zainspiruje ona do powstania pracy monograficznej poświęconej Poczobutowi-Odlanickiemu. "Spuścizna wybitnego uczonego jest niezwykle bogata i wszechstronna, aczkolwiek jeszcze nie doczekała się wyczerpujących opracowań" - mówi Jakubenas.
Kamińska, która jest autorką dwóch prac na temat historii Uniwersytetu Wileńskiego z przełomu XVIII-XIX w. w rozmowie z PAP powiedziała, że ma "zakusy, aby napisać pracę biograficzną o Poczobucie".
"Widząc ten ogrom spuścizny zdaję sobie sprawę, że napisanie dogłębnej, wnikliwej biografii, to jest bardzo trudne zadanie, gdyż była to postać nietuzinkowa, wyjątkowa, oddana nauce, ale też Kościołowi" - powiedziała prof. Kamińska.
Obrady pierwszego dnia konferencji odbywają się w Białej Sali Biblioteki Uniwersytetu Wileńskiego, gdzie Poczobut-Odlanicki pracował i w której dotychczas są przechowywane urządzenia astronomiczne naukowca.
W drugim dniu konferencji odbędzie się sesja wyjazdowa do Pałacu Balińskich w Jaszunach, miejscowości odległej od Wilna o 30 km. W XIX w. Pałac Balińskich był jednym z ośrodków myśli polskiej. Gościli tu ludzie nauki i kultury m.in. Stanisław Jundziłł, Tomasz Zan, Adam Mickiewicz, Antoni Edward Odyniec, Paweł Brzostowski, Wawrzyniec Puttkamer, Jędrzej Śniadecki.
Uczestnicy konferencji odwiedzą też podwileńską wieś Taboryszki i dawną Rzeczpospolitą Pawłowską – republikę samorządową utworzoną w 1769 r. przez księdza Pawła Ksawerego Brzostowskiego. Rzeczpospolita Pawłowska, która funkcjonowała 25 lat, obejmowała obszar ponad 3 tys. hektarów, miała własną konstytucję, herb, pieniądze, sejm, skarb, kasę samopomocy i szkołę. Po dawnej Republice Pawłowskiej pozostały dzisiaj resztki zabudowań.
Organizatorem konferencji jest Centrum Polonistyczne Uniwersytetu Wileńskiego przy wsparciu Senatu RP, Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie i Instytut Polskiego w Wilnie.
Z Wilna Aleksandra Akińczo (PAP)
aki/ mobr/ kar/
