Kraków, 03.11.2021. Sekretarz stanu w KPRP Wojciech Kolarski (P) podczas uroczystości w Krakowie. Prezydent przyznał wysokie odznaczenia państwowe zespołowi konserwatorów dzieł sztuki i historyków sztuki, którzy pod kierunkiem i przy udziale pana dr hab. Jarosława Adamowicza, dziekana Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki ASP w Krakowie, dokonali w latach 2015-2020 konserwacji Ołtarza Wita Stwosza w bazylice Mariackiej. Fot. PAP/Ł. Gągulski
Konserwatorzy i historycy sztuki, którzy przez ponad 5 lat przywracali blask ołtarzowi Wita Stwosza w Bazylice Mariackiej w Krakowie, otrzymali w środę odznaczenia przyznane przez prezydenta RP. To było wielkie wyzwanie, wymagające ogromnej wiedzy, doświadczenia, środków i czasu – napisał w liście Andrzej Duda.
Ołtarz Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny dłuta Wita Stwosza to jeden z najważniejszych gotyckich zabytków w Polsce. Jego konserwacja była pod względem finansowym oraz ilości pracy jednym z największych przedsięwzięć konserwatorskich w Polsce po 1945 roku, a zarazem przykładem doskonałej współpracy instytucji państwowych, samorządowych i kościelnych.
Uroczystość wręczenia odznaczeń odbyła się w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka – oddziale Muzeum Narodowego. Uczestniczyli w niej m.in. rektor krakowskiej ASP prof. Andrzej Bednarczyk, przewodniczący SKOZK Borysław Czarakcziew i dyrektor biura SKOZK Maciej Wilamowski i dyrektor Muzeum Narodowego Andrzej Szczerski.
W liście do uczestników spotkania Andrzej Duda wyraził uznanie i wdzięczność wszystkim zaangażowanym w przywrócenie świetności średniowiecznemu arcydziełu. Podkreślił, że sława ołtarza – największego gotyckiego retabulum - wykracza daleko poza granice Polski. "To prawdziwa perła rzeźbiarstwa artystycznego" - napisał prezydent.
"Szczególna dbałość o bezcenny zabytek stanowi nie tylko potrzebę i konieczność, ale też powinność i zobowiązanie wobec wielu pokoleń, zarówno tych najdawniejszych, dzięki którym dzieło sztuki powstało, jak też tych, które przez wieku się o nie troszczyły, podziwiały je i czerpały z niego duchową inspirację. Wreszcie, co być może najważniejsze wobec przyszłych generacji, którym musimy przekaż to dobro kultury polskiej i europejskiej w jak najlepszym stanie" – wskazał Andrzej Duda.
"Renowacja ołtarza Wita Stwosza była wielkim wyzwaniem, wymagającym ogromnej wiedzy, doświadczenia, środków i czasu" – napisał prezydent RP.
Podziękował badaczom i konserwatorom za pieczołowitość i uwagę, z jaką pracowali przy ołtarzu z Bazyliki Mariackiej. "A jednocześnie wyobrażam sobie, jak niezwykłą, fascynującą przygodą musiała być podróż w głąb dziejów ołtarza poprzez ślady, które pozostali jego dawni kustosze i konserwatorzy na czele z Janem Matejką" - napisał Andrzej Duda. Dodał, że podobne kompleksowe renowacje zdarzają się raz na pół wieku, sto lat a nawet rzadziej.
"To wyjątkowy moment, by wyrazić uznanie dla wszystkich Państwa" - mówił sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP Wojciech Kolarski. "To święto wszystkich, którzy doceniają wagę dziedzictwa kulturowego. Ołtarz Mariacki jest częścią wielkiego cywilizacyjnego dziedzictwa" – powiedział Kolarski. "Ta dzisiejsza uroczystość jest znakiem, że państwo polskie dziękuje każdemu z Państwa z osobna za wielkie dzieło, jakiego dokonaliście dla narodowej kultury" - dodał.
Za wybitne zasługi w działalności na rzecz renowacji zabytków kultury polskiej, w szczególności za zaangażowanie w dzieło odnowy ołtarza Wita Stwosza Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski odznaczeni zostali: Jarosław Adamowicz, Paweł Pencakowski, Maria Rogóż oraz Barbara Budziaszek.
Złoty Krzyżem Zasługi odznaczeni zostali: Aneta Barańska i Tomasz Mycek, który zmarł w trakcie prac – odznaczenie odebrała jego żona Izabella Cichocka-Mycek. Srebrne Krzyże zasługi otrzymali: Grzegorz Bajorek, Tomasz Bajorek, Iwona Martynowicz, Filip Pelon, Paweł Płaszczyca, Tomasz Płaszczyca, Bartłomiej Rożek, Łukasz Świstak i Bartosz Zarębski. Nie wszyscy oznaczeni byli obecni na uroczystości.
Kierujący pracami zespołu prof. Jarosław Adamowicz dziękując w imieniu odznaczonych oraz Międzyuczelnianego Instytut Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki krakowskiej i warszawskiej ASP zwrócił uwagę, że w przedsięwzięciu, jakim były badania i konserwacja ołtarza, brało udział o wiele więcej osób i instytucji oraz jednostek naukowo-badawczych.
"Przez ponad pięć lat pełniliśmy misję, również dydaktyczną i informacyjną, bo byliśmy odwiedzani przez rzesze wybitnych specjalistów i osób zajmujących się ochroną zabytków i historią sztuki" – mówił prof. Adamowicz. "Jesteśmy kolejnym pokoleniem, które przyczynia się do ochrony tego wybitnego dzieła" - dodał.
Badania i konserwację ołtarza Wita Stwosza od jesieni 2015 roku do lutego 2021 roku prowadził Międzyuczelniany Instytut Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki krakowskiej i warszawskiej ASP.
Konserwacji poddane zostały elementy konstrukcyjne, wszystkie rzeźby i zdobienia snycerskie. Odsłonięto ich pierwotną kolorystykę, oczyszczając wszystkie elementy z zabrudzeń, przemalowań, retuszy i uzupełnień, które narastały w ciągu ponad 500 lat. Na rzeźbie św. Jakuba Apostoła, który w scenie Zaśnięcia podtrzymuje Marię odczytano datę 1486 r. - o trzy lata wcześniejszą, niż przyjęty w literaturze fachowej moment poświęcenia ołtarza. Według specjalistów wszystkie rzeźby z tej sceny musiały być już wtedy ukończone.
Konserwatorzy współpracowali ze specjalistami z wieku ośrodków naukowych, korzystając ze wszelkich dostępnych metod badawczych m.in. tomografii komputerowej, spektrometru fluorescencji rentgenowskiej (XRF) oraz mikroskopu elektronowego. Pracom przy ołtarzu przyglądali się zagraniczni eksperci, znawcy twórczości Wita Stwosza m.in. z Monachium, Frankfurtu i Brukseli.
Badania i prace przy ołtarzu kosztowały ponad 14 mln zł. Były współfinansowane przez: Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Gminę Miejską Kraków oraz parafię mariacką. (PAP)
autor: Małgorzata Wosion
wos/ pat/
