Andrzej Zamoyski. Źródło: Wikimedia Commons
Powstanie reprint „Zbioru praw sądowych” Andrzeja Zamoyskiego (1717-92), prawnika i kanclerza wielkiego koronnego. Dzieło, będące próbą pełnej kodyfikacji prawa I Rzeczypospolitej przed Konstytucją 3 Maja, ukaże się dzięki finansowemu wsparciu prywatnych darczyńców.
Oprawiony w płótno i skórę ze złoceniami reprint zostanie wydany w 500 numerowanych egzemplarzach, a jego oficjalna prezentacja odbędzie się z początkiem 2018 r. W tym roku, 30 września, przypada 300. rocznica urodzin kanclerza Andrzeja Zamoyskiego.
Oryginał kodeksu, którego pełny tytuł brzmi: „Zbiór Praw Sądowych na mocy Konstytucyi 1776 przez J.W. Andrzeia Zamoyskiego ex-kanclerza koronnego, kawalera Orderu Orła Białego ułożony, y na Seym roku 1778 podany” znajduje się w zbiorach Muzeum Małego Miasta w Bieżuniu (Mazowieckie). Bieżuń obchodzi 2017 r. jako Rok Andrzeja Zamoyskiego.
„Przygotowywany ponowny druk kodeksu kanclerza Andrzeja Zamoyskiego zostanie uzupełniony o słownik wyrazów staropolskich i łacińskich, w tym pojęć prawnych. Prace nad słownikiem, który liczy już ponad 80 stron, dobiegają końca. Myślę, że będzie to istotne uzupełnienie, pomocne przy zapoznawaniu się czytelników z oryginalnym tekstem” – powiedział PAP kierownik Muzeum Małego Miasta w Bieżuniu i zarazem autor tego słownika, Jerzy Piotrowski.
Umowę na przygotowanie i publikację reprintu historycznego dzieła, Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu, którego bieżuńska placówka jest oddziałem, podpisało z prywatnymi darczyńcami, którzy ofiarowali łącznie 64 tys. zł na przedsięwzięcie.
„Przygotowywany ponowny druk kodeksu kanclerza Andrzeja Zamoyskiego zostanie uzupełniony o słownik wyrazów staropolskich i łacińskich, w tym pojęć prawnych. Prace nad słownikiem, który liczy już ponad 80 stron, dobiegają końca. Myślę, że będzie to istotne uzupełnienie, pomocne przy zapoznawaniu się czytelników z oryginalnym tekstem” – powiedział PAP kierownik Muzeum Małego Miasta w Bieżuniu i zarazem autor tego słownika, Jerzy Piotrowski.
„Chciałbym, żeby oficjalna prezentacja kodeksu, którą planujemy z początkiem przyszłego roku, odbyła się w Sejmie i Senacie, czyli tam gdzie wykuwa się prawo Rzeczpospolitej” – dodał Piotrowski. Zapowiedział jednocześnie, że jeden z egzemplarzy obecnego wydania „Zbioru praw sądowych” zostanie ofiarowany sejmowej bibliotece.
„Każdy z 500 egzemplarzy reprintu będzie numerowany. Druk będzie miał zatem charakter kolekcjonerski” - zaznaczył dyrektor bieżuńskiego muzeum. Przyznał, iż nowe wydanie kodeksu kanclerza Andrzeja Zamoyskiego możliwe będzie dzięki finansowemu wsparciu prywatnych osób, dwóch małżeństw: Grześkiewiczów, Reginy i Henryka, który jest prezesem Towarzystwa Przyjaciół Bieżunia oraz Grabikowskich, Jolanty i Dariusza, który jest przedsiębiorcą.
Bieżuń otrzymał prawa miejskie w 1406 r. od księcia mazowieckiego Ziemowita. Początkowo był siedzibą rodów Sierpskich, a następnie Zamoyskich. To właśnie w tym mieście powstał główny zarys wydanego w 1778 r. w Warszawie „Zbioru praw sądowych”, którego trzy części liczą ponad 370 kart.
W Bieżuniu, z inicjatywy Andrzeja Zamoyskiego w latach 60. XVIII wieku wybudowano murowany kościół Świętej Trójcy. Przeprowadzono także regulację zabudowy miasta i układu głównych ulic. Jedną z pamiątek związanych z kanclerzem wielkim koronnym jest tam XVIII-wieczny pałac, kilkukrotnie przebudowany w latach 1714-80, obecnie wraz z parkiem o powierzchni ok. 12 ha należący do prywatnych właścicieli. Obiekt jest jednak opuszczony i popada w ruinę.
Autor tego historycznego dzieła, Andrzej Zamoyski mieszkał w Bieżuniu od 1767 r., a od 1769 r. wraz z małżonką Konstancją z Czartoryskich. Opracowany przez niego kodeks praw I Rzeczpospolitej, który m.in. uwalniał od poddaństwa część chłopów, a także wprowadzał system umów i kontraktów między włościanami a dworem, został uznany przez część szlachty i magnaterii za zbyt radykalny i odrzucony przez Sejm w 1780 r. W tym czasie Andrzej Zamoyski opuścił już Bieżuń, przenosząc się na stałe do Zamościa gdzie od 1777 r. aż do śmierci w 1792 r. był X ordynatem. Został pochowany w zamojskiej katedrze.
W Bieżuniu, z inicjatywy Andrzeja Zamoyskiego w latach 60. XVIII wieku wybudowano murowany kościół Świętej Trójcy. Przeprowadzono także regulację zabudowy miasta i układu głównych ulic. Jedną z pamiątek związanych z kanclerzem wielkim koronnym jest tam XVIII-wieczny pałac, kilkukrotnie przebudowany w latach 1714-80, obecnie wraz z parkiem o powierzchni ok. 12 ha należący do prywatnych właścicieli. Obiekt jest jednak opuszczony i popada w ruinę. (PAP)
mb/ pat/
