Budowę systemu zarządzania zabytkami woj. śląskiego, który będzie oparty o zweryfikowane dane dotyczące tych obiektów, zakłada nowy Wojewódzki Program Opieki Nad Zabytkami w Woj. Śląskim na lata 2014-2017.
Dokument ten – obejmujący trzeci już czteroletni okres działań w tym zakresie – wojewódzcy radni przyjęli podczas poniedziałkowej sesji Sejmiku Woj. Śląskiego w Częstochowie.
W programie napisano m.in., że tworzona od pewnego czasu kompleksowa baza zabytków regionu wraz z system monitoringu ich stanu powinny ułatwić wykorzystywanie organizacyjnych i prawnych narzędzi opieki nad cennymi obiektami.
Wciąż brakuje – jak wskazują specjaliści - wiedzy dotyczącej potencjału województwa w tym zakresie. Niektóre wymieniane działania w tym kierunku to: sukcesywne opracowywanie kart ewidencyjnych zabytków, zbieranie informacji o aktualnym zasobie i stanie zachowania zabytków województwa, a także określenie ich znaczenia dla dziedzictwa regionu, kraju, Europy i świata.
Program przewiduje budowę systemu zapobiegania degradacji zabytków w oparciu m.in. o współdziałanie samorządów, organizacji obywatelskich oraz mieszkańców, a także wykorzystywanie nowoczesnych metod zarządzania i marketingu.
Ważne jest – wskazują autorzy dokumentu – związanie tam, gdzie to możliwe, opieki nad zabytkami z rozwojem regionu; zakładając np. wykorzystanie zabytków do celów społecznych, handlowych czy turystycznych. W ten sposób część z nich, zyskując nowe funkcje publiczne, może dostać szansę uratowania czy odnowienia.
W nowym programie przewidziano też działania edukacyjne. Chodzi o propagowanie wiedzy o zabytkach oraz sposobach opieki nad nimi, a także aktywizację społeczności lokalnych na rzecz opieki nad zabytkami.
Tworzenie bazy danych na temat zabytków w woj. śląskim oraz systemu monitorowania ich stanu zapisano już w przyjętym w 2006 r. pierwszym czteroletnim Wojewódzkim Programie Opieki nad Zabytkami.
Obecnie w rejestrze położonych na terenie woj. śląskiego zabytków nieruchomych znajduje się 3814 obiektów, w tym m.in. 69 założeń przestrzennych, 598 obiektów sakralnych, 6 założeń budownictwa obronnego, 325 budowli użyteczności publicznej, 36 zamków, 87 pałaców, 87 dworów, 203 założeń tzw. zieleni komponowanej, 166 założeń folwarcznych, 221 obiektów gospodarczych, 1575 domów mieszkalnych, 195 obiektów budownictwa przemysłowego, 109 cmentarzy i 127 innych obiektów zabytkowych – jak ogrodzenia, bramy, kordegardy, pomniki i inne.
W rejestrze zabytków archeologicznych pozostaje 241 stanowisk archeologicznych.
Do rejestru zabytków ruchomych wpisano łącznie 39 zabytków techniki, 6821 zabytków sztuki i rzemiosła artystycznego, 4057 zabytków wyposażenia świątyń 3 kolekcje i 571 innych zabytków ruchomych.
Pracownicy Śląskiego Centrum Dziedzictwa Kulturowego oraz Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków weryfikują od pewnego czasu wpisy do rejestru zabytków z terenu woj. śląskiego dokonane przed wrześniem 2008 r. Na ogólna liczbę 3485 takich zabytków zweryfikowano do marca 2013 r. 3353 obiekty, czyli 96,3 proc.
Specjaliści stwierdzili m.in., że 113 znajdujących się w rejestrach obiektów w rzeczywistości nie istnieje, 32 utraciły wartość zabytkową, 8 przeniesiono do skansenów, 2 kolejne inaczej translokowano, 23 obiektów nie udało się zidentyfikować, a 217 jest zagrożonych. Ogółem więc 5 proc. zweryfikowanych zabytków wymaga skreślenia z rejestru, a kolejnych 6 proc. pozostaje zagrożonych utratą wartości zabytkowych.
W woj. śląskim mieszczą się obecnie cztery obiekty o wybitnej wartości uznane za pomniki historii: Jasna Góra, podziemia zabytkowej Kopalni Rud Srebronośnych oraz Sztolni Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach, a także osiedle robotnicze Nikiszowiec i gmach województwa i Sejmu Śląskiego – oba w Katowicach. Obecnie rozpatrywany jest wniosek o wpis na listę pomników historii zabytkowego zespołu Radiostacji w Gliwicach.(PAP)
mtb/ mlu/ mow/
