41. sesja Komitetu Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Fot. PAP/J. Bednarczyk
XVI-wieczny Sobór Zaśnięcia Matki Bożej w Swijażsku w Federacji Rosyjskiej został wpisany w niedzielę na Listę światowego dziedzictwa UNESCO podczas odbywającej się w Krakowie sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa. W soborze znajdują się cenne freski, m.in. wizerunek św. Krzysztofa z głową konia.
"W imieniu rosyjskiej delegacji i moim chciałbym wyrazić moją głęboką satysfakcję i wdzięczność nie tylko dla członków Komitetu Światowego Dziedzictwa, ale także dla Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych (ICOMOS), która dała bardzo wiele wsparcia wpisowi Soboru Zaśnięcia Matki Bożej w Swijażsku na Listę światowego dziedzictwa" - powiedział przedstawiciel Federacji Rosyjskiej.
"Czuję, że ważność tego wpisu wykracza poza tradycyjne kryteria stosowane przez Komitet Światowego Dziedzictwa, Swijażsk leży na terytorium Tatarstanu, który jest częścią Federacji Rosyjskiej. Jest to miejsce, w którym przez wieki żyli obok siebie chrześcijanie i muzułmanie. (...)W świecie konfliktów religijnych uważamy, że Tatarstan, poprzez sposób, w jaki społeczność wielowyznaniowa stoi na straży tego miejsca, ma potencjał, żeby stać się jednym z flagowych miejsc, w którym są promowane wartości UNESCO" - podkreślił.
Sobór Zaśnięcia Matki Bożej w Swijażsku znajduje się w Tatarstanie. Jednym ze skarbów świątyni jest m.in. fresk przedstawiający św. Krzysztofa z głową konia - jedyny taki wizerunek na świecie. W XVIII wieku takie przedstawienia świętego były zakazane i niszczone, fresk w Swijażsku mimo to zachował się w pierwotnej formie.
Jak podkreślają naukowcy z Tatarstanu, wyjątkowe znaczenie Swijażska polega na tym, że był on jednym z centrów prawosławnej chrystianizacji Powołża - regionu zamieszkanego przez ludy ugrofińskie i Tatarów. Ośrodkiem tej działalności był monastyr (klasztor) Zaśnięcia Matki Bożej i będący częścią jego zespołu architektonicznego Sobór Zaśnięcia Matki Bożej, wzniesiony w połowie XVI wieku.
Jednym ze skarbów świątyni jest m.in. fresk przedstawiający św. Krzysztofa z głową konia - jedyny taki wizerunek na świecie. W XVIII wieku takie przedstawienia świętego były zakazane i niszczone, fresk w Swijażsku mimo to zachował się w pierwotnej formie.
Sobór kandydował na listę UNESCO na podstawie kryterium dotyczącego wzajemnych wpływów różnych kultur. Ikonografia fresków na ścianach świątyni jest zgodna nie tylko z motywami biblijnymi, ale i niektórymi rozdziałami Koranu. Był to celowy zabieg twórców świątyni - prawosławie wprowadzano w tym regionie na obszarach będących pod wpływem kultury muzułmańskiej.
Świątynia ma wielką wartość architektoniczną - łączy wpływy dominującej w XVI wieku architektury pskowskiej z elementami architektury moskiewskiej i stylem miast Powołża, tworząc w ten sposób unikatową całość. Wzbogaciły ją w XVIII wieku elementy baroku moskiewskiego, wprowadzone podczas przebudowy soboru.
Freski we wnętrzu świątyni zajmują łącznie powierzchnię ponad 1000 metrów kwadratowych. Unikatowy zespół fresków z XVI i początku XVII wieku był zagrożony w wieku XIX. Wówczas zwierzchnik świątyni zwrócił się do władz religijnych z prośbą o pozwolenie na zniszczenie dotychczasowej dekoracji i pokrycie ścian nowymi malowidłami. Prośbę tę odrzucono, nakazując odnowienie oryginalnych fresków. W ten sposób Sobór Zaśnięcia Matki Bożej stał się przykładem zastosowania pod koniec XIX wieku naukowych metod konserwacji malarstwa freskowego.
Po raz drugi sobór uniknął zniszczenia w latach 30. XX wieku, gdy naukowcy z Tatarstanu zdołali przekonać władze ówczesnego ZSRR o wyjątkowym znaczeniu historycznym tego obiektu.
Jak argumentowali rosyjscy wnioskodawcy, siedem obiektów monastyru Zaśnięcia Matki Bożej, cerkiew św. Trójcy, monaster św. Jana Chrzciciela i inne zabytki Swijażska wraz z otaczającą go przyrodą to dodatkowe elementy, które nadają soborowi w Swijażsku uniwersalną wartość kulturową.
Zabytkowe miasto Swijażsk leży na wyspie w miejscu, gdzie Wołga łączy się z rzeką Swijagą. W 1551 roku, gdy Iwan Groźny toczył wojny z Chanatem Kazańskim, powstała tu forteca, która stała się punktem wypadowym do ataków na Kazań. Fortecę zbudowano z gotowych elementów spławianych po Wołdze. Dziś Swijażsk to jedna z największych atrakcji turystycznych Tatarstanu. Na wyspie zachowało się blisko 20 obiektów z okresu od XVI do XIX wieku, które mają status zabytków.
Sobór Zaśnięcia Matki Bożej w Swijażsku to trzeci obiektem światowego dziedzictwa UNESCO na terytorium Tatarstanu poza kremlem (warownią) Kazania oraz pozostałościami średniowiecznej osady Bułgarów Nadwołżańskich w Bołgarze nad Wołgą.
Na liście światowego dziedzictwa UNESCO jest obecnie niespełna 30 obiektów z Federacji Rosyjskiej, a około 20 pretenduje do znalezienia się w tym rejestrze.(PAP)
awl/ aszw/ itm/ ksi/ mhr/
