Stary Cmentarz Żydowski przy ul. Ślężnej we Wrocławiu to oryginalny i niepowtarzalny zespół rzeźby nagrobnej i małej architektury. Na powstałej w poł. XIX w. nekropoli spoczywają m.in. biolog Leopold Awerbach, rodzice Edyty Stein czy teoretyk socjalizmu Ferdynand Lassalle.
Cmentarze zakładane na przełomie XVIII i XIX w. w ówczesnych niemieckich miastach planowane były często na wzór parków lub ogrodów, w których pomniki nagrobne splatały się z zielenią. Tak też wygląda cmentarz żydowski. Obszar zajmowany przezeń - niecałe 5 hektarów - jest czworobokiem pociętym siatką alei.
W zespole tym można wyróżnić: pomniki nagrobne (stele, kolumny, obeliski, kamienne pnie drzew, tumby-sarkofagi) oraz budowle nagrobne (kaplice-mauzolea, grobowce w formie portyków, baldachimów, portali).
Cmentarz został założony w 1856 r. Pierwszy pogrzeb odbył się 17 listopada 1856 r. Jednak najstarsze nagrobki pochodzą z 1203 r. Odkrywane na przełomie poprzednich stuleci w różnych miejscach miasta były przenoszone do ulokowanego tu cmentarnego lapidarium.
Po dojściu Hitlera do władzy liczba pochówków na cmentarzu malała. W 1943 r. zamknięty cmentarz wydzierżawiła na pięć lat działająca nieopodal firma ogrodnicza. Na początku 1945 r. cmentarz stał się terenem zaciekłych walk o miasto. Z tego okresu pochodzą - doskonale widoczne do dziś - liczne ślady na pomnikach i wysokim murze okalającym nekropolię.
W latach powojennych cmentarz niszczał. Dopiero w 1988 r. został udostępniony do zwiedzania jako Muzeum Architektury Cmentarnej. Od 1991 r. jest oddziałem Sztuki Cmentarnej Muzeum Miejskiego we Wrocławiu.
Na Starym Cmentarzu Żydowskim znajdują się groby wielu postaci świata kultury, nauki, polityki, m.in. Leopolda Awerbacha, biologa światowej sławy, Augusty i Siegfrieda Stein, rodziców Edyty Stein (św. Teresy Benedykty od Krzyża) czy Ferdynanda Lassalle'a, teoretyka socjalizmu, założyciela pierwszej partii robotniczej w Niemczech. (PAP)
autor: Piotr Doczekalski
pdo/ apiech/
