Bp Teodor Kubina. Fot. NAC
W ramach przygotowań do jubileuszu stulecia powstania diecezji częstochowskiej, w sobotę w Wyższym Międzydiecezjalnym Seminarium Duchownym odbyła się konferencja naukowa na temat działalności w latach 1945–51 pierwszego biskupa ordynariusza dr. Teodora Kubiny.
Wydarzenie było inauguracją cyklu konferencji pt. "Biskupi częstochowscy w Polsce +ludowej+".
"Zmartwychwstała Polska, lecz nie zmartwychwstali Polacy. W tych krótkich słowach tkwi cała tragedia dzisiejszych stosunków" - przypomniał słowa bp. Kubiny metropolita częstochowski abp. Wacław Depo w homilii wygłoszonej podczas mszy św. rozpoczynającej konferencję. "Ale te krótkie słowa wskazują na drogę do podźwignięcia narodu z jego ciężkiej niemocy. Nie tyle od lepszych ustaw, lepszych zasobów pieniężnych i innych środków materialnych, ile raczej od lepszych ludzi zależy dobro i przyszłość Polski" - wyjaśnił.
Wykład pt. "Relacje państwo-Kościół w latach 1945-1951" wygłosił dr hab. Jarosław Durka z Uniwersytetu Kaliskiego. Według niego, w latach 1944-45 komuniści związani z Polską Partią Robotniczą, którzy przejęli władzę dzięki sowieckiemu wsparciu, mieli znikome poparcie społeczne - oficjalnie więc nie opowiadali się przeciwko działalności kościoła katolickiego, czego przykładem może być powojenna reaktywacja Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
"Diecezja częstochowska w okresie II wojny światowej poniosła poważne straty osobowe i materialne. W sprawozdaniach, które spływały do kurii diecezjalnej także podkreślano to, że bardzo słabła religijność, osłabił się też poziom życia moralnego. W związku z tym priorytetem w działalności bp. Kubiny było ułożenie tak relacji z władzami państwowymi, żeby umożliwić kościołowi pełnienie jego podstawowej misji - misji duszpasterskiej" - mówił ks. dr Kostrzewski.
W miarę umacniania swojej pozycji nowa władza stopniowo utrudniała działalność kościoła. Jednocześnie partyjni dygnitarze i przedstawiciele władz państwowych wyrażali przyjazny stosunek do swobód religijnych. Jako przykład prelegent podał Bolesława Bieruta, który składając przysięgę prezydencką, powiedział: "Tak mi dopomóż Bóg"; uczestniczył też w procesji Bożego Ciała. Przejawem nasilania represji było zerwanie konkordatu ze Stolicą Apostolską 12 września 1945 roku.
Ks. dr Jacek Kapuściński z Archiwum Archidiecezji Częstochowskiej im. ks. Walentego Patykiewicza w wystąpieniu "Bp Teodor Kubina w służbie diecezji częstochowskiej (1945-1951)" uwagę poświęcił pracy administracyjnej hierarchy, który mimo podeszłego wieku i nękających go chorób nie zaprzestał intensywnych działań w trudnych czasach.
Z kolei ks. dr Paweł Kostrzewski z Archiwum Kurii Metropolitalnej w Częstochowie przedstawił referat pt. "Bp Teodor Kubina wobec rzeczywistości polityczno-społecznej".
Prof. A. Mirek: w 1950 r. celem władz było zniszczenie podstaw materialnych Kościoła
"Diecezja częstochowska w okresie II wojny światowej poniosła poważne straty osobowe i materialne. W sprawozdaniach, które spływały do kurii diecezjalnej także podkreślano to, że bardzo słabła religijność, osłabił się też poziom życia moralnego. W związku z tym priorytetem w działalności bp. Kubiny było ułożenie tak relacji z władzami państwowymi, żeby umożliwić kościołowi pełnienie jego podstawowej misji - misji duszpasterskiej" - mówił ks. dr Kostrzewski.
Podał przykłady kiedy biskup wstawiał się u władz lub przed organami bezpieczeństwa za aresztowanymi księżmi z diecezji. "W 1947 roku władze komunistyczne aresztowały redaktora naczelnego +Niedzieli+ ks. Antoniego Marchewkę. Postawiono mu zarzut szpiegostwa, dowodem miała być znaleziona w trakcie rewizji jego mieszkania tajna instrukcja UB. Kiedy w trakcie procesu ks. Marchewka odrzucił ten zarzut, postawiono mu kolejny: kolportowania nielegalnej literatury, a dowodem miały być książki i broszury o komunizmie, które posiadał" - opowiadał.
"Warto tutaj podkreślić, że bp. Kubina interweniował w sprawie ks. Marchewki, napisał pismo do Ministra Bezpieczeństwa Publicznego Radkiewicza: +znając dobrze ks. Marchewkę i jego działalność, nie mogę przypuścić aby mógł popełnić jakiś czyn karalny lub był wmieszany w nielegalną akcję na szkodę państwa+. Znając zły stan zdrowia ks. Marchewki bardzo prosił o to, żeby przyspieszyć procedurę śledczą. Ostatecznie ks. Marchewka został skazany na dwa lata więzienia w zawieszeniu na dwa lata i po 11 miesiącach spędzonych w więzieniu został wypuszczony na wolność" - przypomniał ks. Kostrzewski.
Konferencji towarzyszyła wystawa "Bp Teodor Kubina (1880-1951) i jego czasy", przygotowana przez ks. Bogdana Blajera, dyrektora Muzeum Archidiecezji Częstochowskiej oraz promocja książki "Bp Teodor Kubina (1880-1951). Listy pasterskie – orędzia – odezwy" wydanej pod redakcją ks. dr. Mariana Dudy, w 2023 roku. Redaktor, emerytowany profesor Wyższego Instytutu Teologicznego w Częstochowie, opowiedział o kulisach powstania publikacji. Zapowiedział, że w zamyśle jest to pierwszy tom dzieła, drugi zamierza wkrótce opracować.
Bp T. Kubina był pierwszym biskupem powstałej w 1925 roku Diecezji Częstochowskiej (podniesionej do rangi archidiecezji w roku 1992). Posługę biskupią pełnił od 1926 roku do śmierci - zmarł 13 lutego 1951 roku. Pochodził z górniczej rodziny ze Świętochłowic. Zaangażowany nie tylko duszpastersko ale i patriotycznie, w latach 1939-45 odważnie występował wobec okupacyjnych władz domagając się respektowania podstawowych praw polskiej ludności.(PAP)
Autor: Maciej Świerzy
macs/ pat/
