Województwo małopolskie od 1 sierpnia przejmie od powiatu oświęcimskiego Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej i będzie współprowadzić je wraz z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W czwartek strony podpisały umowę w tej sprawie.
Muzeum w Oświęcimiu zostało oficjalnie otwarte 25 kwietnia 2022 roku. Placówka przybliża wielowiekową historię tej ziemi przez pryzmat losów jej mieszkańców, z uwzględnieniem pomocy udzielanej przez nich więźniom niemieckiego obozu koncentracyjnego i zagłady KL Auschwitz-Birkenau.
Do tej pory placówka była samorządową instytucją kultury Powiatu Oświęcimskiego, prowadzoną wspólnie z Ministrem Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Jak wyjaśnił marszałek małopolski Witold Kozłowski, po podpisaniu dokumentu, zmiana organizatora muzeum ma na celu poszerzenie zakresu jego działania i wzbogacenie placówki pod względem przedmiotowym, organizacyjnym i finansowym, tak, aby jego potencjał służył zarówno potrzebom regionalnym, jak i ogólnokrajowym.
„Samorząd wojewódzki ma większe możliwości finansowe, mam nadzieję, że to jest dopiero początek życia tego muzeum” - mówił Kozłowski i podkreślił, że strony wypracowały taki projekt porozumienia, na którym wszyscy zyskują.
W ocenie starosty oświęcimskiego Andrzeja Skrzypińskiego, dla rozwoju placówki, biorąc pod uwagę doświadczenie zarządu i urzędu marszałkowskiego w prowadzeniu instytucji kultury, będzie korzystniejsze, że województwo zajmie się dalszym prowadzeniem Muzeum Pamięci.
Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej będzie 24 instytucją kultury Województwa Małopolskiego.
Podczas czwartkowej uroczystości marszałek Małopolski podpisał z Romanem Kwiatkowskim, prezesem Stowarzyszeniem Romów w Polsce, list intencyjny w sprawie współdziałania na rzecz utworzenia Centrum Historii i Kultury Romów z siedzibą w Oświęcimiu.
Idea stworzenia w Oświęcimiu stałej ekspozycji poświęconej mieszkańcom i ich zaangażowaniu w pomoc zrodziła się wiele lat temu wśród działaczy Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Rodzin Oświęcimskich, a potem stowarzyszenia Auschwitz Memento.
List intencyjny w sprawie utworzenia muzeum przez resort kultury i starostwo oświęcimskie podpisany został 14 czerwca 2018 r., w rocznicę pierwszego transportu Polaków do Auschwitz. Placówka powstała w zaadaptowanym budynku zwanym Lagerhaus, który jest położony ok. 200 m od byłego niemieckiego obozu. Prace budowlane rozpoczęły się wiosną 2020 r. i zakończyły w 2021 r. Potem nastąpił montaż wystawy.
Istotą multimedialnej ekspozycji są wspomnienia świadków. Ich słowa wzbogacono komentarzem narratora, zdjęciami i archiwalnymi dokumentami, a także artefaktami. Wśród eksponatów są m.in. pamiątki po Helenie Płotnickiej, która pomagała więźniom Auschwitz, za co została zgładzona przez Niemców w obozie. Jest też wyposażenie apteki Marii Bobrzeckiej, farmaceutki z Brzeszcz, dostarczającej leki więźniom. Przedwojenna walizka z Brzezinki stanowi symbol wysiedleni mieszkańców, gdy Niemcy tworzyli obóz koncentracyjny.
Wystawa zlokalizowana jest na trzech piętrach budynku. Pierwsza strefa przybliża historii ziemi oświęcimskiej. W drugiej zwiedzający poznają życie mieszkańców przed wojną i podczas okupacji niemieckiej. W wydzielonych przestrzeniach wysłuchać można wspomnień Polaków zaangażowanych w pomoc więźniom. Trzecia strefa odwołuje się do miejsca schronienia ratowanych więźniów. Przestrzeń symbolizuje bezpieczne miejsce zagwarantowane przez polskie rodziny uciekającym z obozu. Jej ostatnia część opowiada o pierwszych miesiącach po zakończeniu wojny. Kontynuacją wystawy stałej jest na umieszczona na zewnątrz Ścieżka Superbohaterów. Upamiętnia dzieci, które w czasie wojny pomagały innym.
Budynek, w którym mieści się muzeum, został wzniesiony przed 1916 r. z przeznaczeniem na piekarnię. Od 1924 r. mieścił się tu magazyn surowca Zakładu Polskiego Monopolu Tytoniowego. W latach 1940-44, jako tzw. Lagerhaus, był magazynem kaszy, mąki i cukru dla obozowej załogi SS. Po wojnie należał do Okręgowego Przedsiębiorstwa Przemysłu Zbożowo-Młynarskiego Państwowych Zakładów Zbożowych w Krakowie. Przez wiele lat stał opuszczony i popadał w ruinę. Kilka lat temu przeprowadzono w nim prace zabezpieczające i wzmacniające konstrukcję budynku. Obecnie jest on własnością starostwa.
Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 r., aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów. W Auschwitz ginęli Polacy, Romowie, jeńcy sowieccy i osoby innej narodowości.
Historycy z Muzeum Auschwitz ustalili ok. 1,2 tys. nazwisk osób, które angażowały się w pomoc więźniom. Na terenie przyobozowym działał też ruch oporu, a szczególnie oddział partyzancki Armii Krajowej „Sosienki” pod dowództwem mjr. Jana Wawrzyczka.(PAP)
autor: Rafał Grzyb
rgr/ aszw/
