Zamek w Grodźcu. Źródło: dr Jacek Proszyk, kustosz Zespołu Zamkowo-Parkowego w Grodźcu Śląskim & Fundacja Ustronianka
Zakończył się remont zamku w Grodźcu Śląskim niedaleko Bielska-Białej – poinformował w poniedziałek PAP kustosz Zespołu Zamkowo-Parkowego w Grodźcu Śląskim i szef Fundacji Ustronianka, historyk dr Jacek Proszyk. Od środy zabytek będzie można zwiedzać.
„Ekspozycja w zamku jest niezwykle bogata i różnorodna. Zwiedzający poznają sale rycerską, myśliwską, zbrojownię, kuchnię zamkową, reprezentacyjne pokoje, izby mieszkalne, tak damskie, jak i męskie. Ciekawie prezentują się piwnice zamkowe po generalnej renowacji” – poinformował PAP dr Proszyk.
Placówka eksponuje zbiory obecnego właściciela zamku - Michała Bożka. Jest wśród nich m.in. malarstwo, rzeźba, artystyczne przedmioty użytkowe, kartografia, przedmioty z porcelany oraz szkła śląskie. „W muzeum dostępne są także tematyczne ekspozycje stałe, poświęcone kartografowi Wacławowi Grodzieckiemu oraz konstruktorowi Józefowi Bożkowi” – dodał kustosz.
Gruntowna renowacja zabytku prowadzona była od 2020 r. Fundacja Ustronianka z Ustronia, która ma w użyczeniu zamek, otrzymała na ten cel ponad 6,1 mln zł dofinansowania z funduszy UE. Wkład własny wyniósł około 2,5 mln zł.
Dr Jacek Proszyk powiedział, że podczas rewitalizacji obiektu i przystosowania go do działalności wystawienniczo-dydaktycznej, m.in. przebudowana została wewnętrzna infrastruktura techniczna. „Wymieniono wszystkie instalacje, wyremontowano mury oporowe tarasu, zbudowano zbiorniki wody pożarowej, utwardzono placu do zawracania. (…) Powstało nowe, niezwykle ważne na mapie kulturowej Śląska Cieszyńskiego miejsce, które – mamy nadzieję – przyciągnie turystów i entuzjastów historii z Polski i zagranicy” – oznajmił kustosz.
Proszyk podkreślił, że badania architektoniczne i archeologiczne, przeprowadzone w trakcie remontu, zrewidowały dotychczasowe informacje o zamku. „Nie został zbudowany w latach 80. XVI w. przez Henryka Grodzieckiego. Badania architektoniczne wskazały że w XII-XIII w. istniała w miejscu zamku drewniana osada, o czym świadczą belki drewniane znalezione w murach piwnicy, datowane między 1150 a 1270. Natomiast pierwszy murowany obiekt to prawdopodobnie wieża mieszkalno-obronna, wstępnie datowana na XIV w. Zapewne związana była z rozbudową obronnej infrastruktury Księstwa Cieszyńskiego przez księcia Przemysława Noszaka” – wskazał.
Jak dodał kustosz, Grodzieccy rozbudowali istniejący murowany obiekt prawdopodobnie w latach 1552-64, o czym świadczą badania dendrochronologiczne nadproży i progów dębowych w piwnicy, których data ścięcia drzewa obejmuje okres między 1550-52. „Zatem rozbudowę zamku należy przypisać Maciejowi Grodzieckiemu – ojcu Henryka” – powiedział.
Kolejna zmiana to sama bryła obiektu. „Nie był to budynek jednopiętrowy, lecz od razu dwupiętrowy, o czym świadczy jednolita zabudowa kamienna, cegły renesansowe i dendrochronologia belek maczulcowych pozostawionych w murze na wysokości drugiego piętra. Być może o zakończeniu budowy mogą świadczyć znalezione kafle piecowe z herbem księżnej legnickiej Katarzyny, która 28 grudnia 1563 r. wyszła za mąż za Fryderyka Kazimierza frysztackiego, księcia cieszyńskiego (…). Ponieważ piece budowano po zakończeniu inwestycji, kafle te mogą wskazywać datę wykończenia wnętrz zamku na lata 60. XVI w.” – zaznaczył Jacek Proszyk.
Ciekawostką jest też znalezienie w obrębie zamku, pod warstwą średniowieczną, ceramiki prehistorycznej przypisywanej na okres kultury halsztackiej.
Dr. Proszyk powiedział, że od czasu budowy po dzisiejszy dzień zamek nigdy nie był zrujnowany czy zniszczony. „Zawsze miał właścicieli i dobry dach, dzięki czemu jest dziś jednym z nielicznych polskich zamków, które mają zachowaną pierwotną tkankę architektoniczną. Był natomiast w różnym stopniu przebudowywany i remontowany w latach 1691-1693, 1779, 1846, 1884, 1964 i obecnie - 2020-2022. Od XVI w. właścicielami były rodziny Grodzieckich, Marklowskich, Sobków, Larischów, Kaliszów, de Mara, Zoblów i Zamoyskich. W XIX w. zamek kupił bialski przemysłowiec Franz Strzygowski, a w okresie międzywojennym Ernest Habicht” – podał.
W czasie II wojny światowej na zamku była kwatera Wehrmachtu i szpital polowy. Po wojnie w zabytku mieścił się Instytut Zootechniki Polskiej Akademii Nauk.
W 2004 r. zamek wraz z zabytkowym parkiem stał się własnością ustrońskiego przedsiębiorcy Michała Bożka. "W obiekcie przeprowadzono w ostatnich latach wiele niezbędnych prace remontowych i ratowniczych. Finansował je z własnych funduszy Michał Bożek. Wymieniono m.in. pokrycie dachowe na miedziane. Wyremontowano konstrukcję dachu. Odrestaurowana została elewacja. Wymieniono okna w oficynie zamkowej. Renowacji poddano zabytkowe parkiety. Zamek dostosowany został do potrzeb osób z niepełnosprawnościami” – podał kustosz zamku.
Fundacja Ustronianka, mająca w użyczeniu zamek, to organizacja pozarządowa założona z inicjatywy Zuzanny i Michała Bożków w 2015 r. (PAP)
Autor: Marek Szafrański
szf/ pat/
