isty ze zbiorów Archiwum Archidiecezji Warmińskiej odnowione dzięki grantowi Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych. Fot. PAP/T. Waszczuk
Kolejne tomy, zawierające XVIII wieczną korespondencję kierowaną do Warmińskiej Kapituły Katedralnej oraz księga inwentarzy zamków biskupich na Warmii, przeszły w ub. roku konserwację. Było to możliwe dzięki wsparciu finansowanemu Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych - poinformował PAP dyr. Archiwum Archidiecezji Warmińskiej ks. prof. Andrzej Kopiczko.
Jak podał ks. prof. Andrzej Kopiczko, konserwacji poddano pięć poszytów z Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie. Cztery należą do zespołu korespondencji Warmińskiej Kapituły Katedralnej a piąty obejmuje księgę inwentarzy zamków biskupich na Warmii.
Wskazał, że chronologicznie dotyczą one lat od 1740 r. do prawie końca XVIII w. Początkowa korespondencja związana jest z ostatnimi miesiącami życia biskupa Krzysztofa Andrzeja Jana Szembeka (zm. 16 marca 1740 r.) i objęcia rządów przez jego następcę, biskupa Adama Stanisława Grabowskiego. Są w niej jeszcze pisma sygnowane podpisami bpa Szembeka z Lidzbarka Warmińskiego, ale tylko na początku. Potem korespondencja obejmuje już czynności związane z wyborem następcy. Tym samym pojawiają się w niej pisma nuncjatury apostolskiej, kanoników pochodzenia włoskiego (np. Ignacego Accoramboniego), ale też brata zmarłego biskupa, arcybiskupa gnieźnieńskiego Krzysztofa Antoniego Szembeka.
Są też listy sygnowane przez podkanclerza koronnego Jana Malachowskiego, notariusza publicznego Franciszka Podgórskiego i kardynała Jana Lipskiego z Krakowa. Szczególne znaczenie ma pismo papieża Benedykta XIV do kandydata na biskupstwo warmińskiego, biskupa Adama Stanisława Grabowskiego, w którym zostały przywołane postanowienia układu piotrowskiego z 1512 r. w sprawie procedur wyboru rządcy diecezji na Warmii. Już po wyborze Adama Stanisława Grabowskiego na biskupa diecezji warmińskiej coraz częściej występują pisma podpisywane przez niego.
Zachował się też odpis listu rektora kolegium jezuickiego w Braniewie, Teodora Aucepiusa, pisma kanoników Kapituły Warmińskiej, korespondencja z przedstawicielami rządu pruskiego w Królewcu (w jęz. niemieckim) i kilka listów języku staropolskim.
W kolejnym poszycie też najwięcej pism pochodzi z kancelarii biskupa Adama Stanisława Grabowskiego, często kierowanych do Warmińskiej Kapituły Katedralnej. Jest liczna korespondencja w sprawie stypendiów, fundowanych przez kanoników warmińskich, w tym najważniejszego dla młodzieży, udającej się do Rzymu, a ufundowanego przez kanonika Jana Preucka. Pojawia się również korespondencja w sprawie stypendium Jana Knolleisiana z Olsztyna.
Ważna jest dokumentacja z poszytu, w którym są pisma dotyczące włączenia Warmii do Prus w 1772 roku. Zachowały się w nim oryginały patentu zaborczego z 13 września 1772 r. w jęz. niemieckim i polskim, pisma króla Stanisława Augusta do biskupa warmińskiego (po polsku), list kanonika Kajetana Ghigiottiego i wiele innych w sprawach diecezjalnych i kanonickich.
"Podobnie w ostatnim poszycie z tego zespołu spotykamy dużo listów z dworu pruskiego w języku niemieckim, pisma sygnowane przez bp Ignacego Krasickiego, a nawet jedno z polską nazwą powiatu olsztyńskiego" - wskazał ks. prof. Andrzej Kopiczko.
Nieco inną treść zawiera poszyt piąty. Jest on cenny przede wszystkim do opisania spraw gospodarczych Warmii, szczególnie XVII wieku. Zawiera inwentarze z różnych lat zamków w miastach warmińskich, kaplicy zamkowej w Lidzbarku Warmińskim oraz pałaców letnich w Smolajnach i Sątopach-Samulewie. Są w nich opisy budynków oraz inwentarza martwego i żywego.
"Poszyty te były bardzo zniszczone, co wynikało zarówno z upływu czasu, jak i wojen, które dotknęły Warmię. Również trudna sytuacja polityczna i skomplikowane relacje państwo-Kościół po 1945 r. spowodowały, że księgi z niezwykle bogatych zbiorów Archiwum Archidiecezji Warmińskiej nie miały odpowiednich warunków do przechowania. Sytuacja poprawiła się dopiero w 1977 r., gdy w Olsztynie wzniesiono nowy gmach Biblioteki i Archiwum Diecezji Warmińskiej. Obecnie najważniejszym zadaniem jest przewrócenie tym księgom wartości użytkowej i udostępnienie ich badaczom, ale też do celów wystawowych" - ocenił ks. prof. Kopiczko. (PAP)
autor: Agnieszka Libudzka
ali/ pat/
