W czwartek szósta edycja upamiętnień w Ogrodzie Sprawiedliwych

Tegoroczni Sprawiedliwi to: Arsienij Borisowicz Roginski – rosyjski historyk i działacz polityczny badający zbrodnie stalinowskie, Ewelina Lipko-Lipczyńska – nauczycielka polskiego, która w czasie II wojny światowej ratowała Żydów, a w 1968 roku jawnie sprzeciwiała się antysemickiej nagonce władz PRL, Raoul Wallenberg – szwedzki dyplomata, który w czasie wojny uratował od eksterminacji kilkadziesiąt tysięcy węgierskich Żydów. Nazwiska osób uhonorowanych tytułem Sprawiedliwego ogłosił Zbigniew Gluza – przewodniczący Komitetu Ogrodu Sprawiedliwych w Warszawie – podczas gali w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, która odbyła się 5 marca 2019. 

Uroczystość poprowadzi Jerzy Kisielewski, a wezmą w niej udział: ambasador Szwecji, Jego Ekscelencja Stefan Gullgren, który odsłoni kamień poświęcony Raoulowi Wallenbergowi, w imieniu rodziny Eweliny Lipko-Lipczyńskiej pojawi się Anna Rycombel – siostrzenica uhonorowanej, a o działalności Arsienija Borisowicza Roginskiego opowie krótko Jelena Żemkowa – prezeska Stowarzyszenia „Memoriał”.

Sprawiedliwi to ci, którzy występowali w obronie godności człowieka w czasach wojen i zbrodni w XX i XXI wieku. Na ich cześć 6 marca został ustanowiony Europejskim Dniem Pamięci o Sprawiedliwych. Decyzja ta została podjęta przez Parlament Europejski w maju 2012 roku z inicjatywy działającego we Włoszech Komitetu Światowego Ogrodu Sprawiedliwych (GARIWO). 

Tytułem Sprawiedliwego honorowane są jedynie osoby nieżyjące. Tytuł jest przyznawany za konkretny czyn. Wyboru trzech osób spośród zgłoszonych dokonuje Komitet Ogrodu Sprawiedliwych w Warszawie, w skład którego wchodzą wybitne osobistości ze świata edukacji, kultury oraz przedstawiciele organizacji pozarządowych i administracji publicznej.

Pierwszy polski Ogród Sprawiedliwych powstał w 2014 roku z inicjatywy Domu Spotkań z Historią i włoskiej Fundacji Gariwo, przy wsparciu Burmistrza Dzielnicy Wola. Dotychczas uhonorowani zostali: Jan Karski, Marek Edelman, Tadeusz Mazowiecki, Anna Politkowska, Magdalena Grodzka-Gużkowska, Antonia Locatelli, Petro Hryhorenko, Nelson Mandela, Hasan Mazhar, Władysław Bartoszewski, Witold Pilecki, ksiądz Jan Zieja, Natalia Gorbaniewska, Jan Jelinek,  Roberto Kozak, Rafał Lemkin, Armin Wegner oraz ks. Adalbert Wojciech Zink.

Tegoroczni Sprawiedliwi:

Arsienij Borisowicz Roginski (1946 – 2017) – rosyjski historyk i działacz polityczny, przewodniczący Stowarzyszenia „Memoriał”, które badało zbrodnie stalinowskie. Od 2012 był również członkiem Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej. W ramach badań naukowych zajmował się historią Rosji XX wieku, zwłaszcza lat dwudziestych – w tym likwidacji partii eserowców i innymi politycznymi represjami. Za swoją działalność był więziony w ZSRR. Bez pomocy Roginskiego i jego współpracowników nie byłoby możliwe udokumentowanie prześladowań Polaków przez władze ZSRR. 

Ewelina Lipko-Lipczyńska (1913 – 2001) – nauczycielka języka polskiego z Ostrowca Świętokrzyskiego. Podczas wojny wraz z ojcem Janem Szymańskim (nauczyciel w miejscowym liceum, działacz PPS) i siostrami uratowała czterdziestu Żydów, za co w 1966 roku odebrała przyznany przez Yad Vashem medal Sprawiedliwej wśród Narodów Świata, a w 1997 honorowe obywatelstwo Państwa Izrael. W 1968 roku otwarcie protestowała przeciwko aresztowaniom studentów (w tym jej byłych uczniów) przeciw antysemickiej nagonce, pozbawianiu Żydów obywatelstwa i zmuszaniu do emigracji z Polski, za co została wyrzucona ze szkoły z zakazem dalszego nauczania w Polsce.

Raoul Wallenberg (1912 – 1947) – szwedzki dyplomata, który od 1944 roku pracował jako sekretarz ambasady szwedzkiej w Budapeszcie. Ryzykował życie, aby ratować węgierskich Żydów przed deportacją do Auschwitz. Korzystając ze swojego stanowiska, wydał blisko dziesięć tysięcy szwedzkich paszportów i nie sprzeciwiał się podrabianiu dokumentów podróżnych przez konspiracyjną organizację żydowską. Ponad czterysta osób zatrudnił w ambasadzie, załatwił tysiące metryk chrztu, organizował pomoc humanitarną. Raoul Wallenberg stał się ofiarą sowieckiego komunizmu. 17 stycznia 1945 roku trafił do niewoli Sowietów, którzy niesłusznie posądzili go o szpiegostwo na rzecz Ameryki oraz o współpracę z Gestapo.

Kandydatury Sprawiedliwych 2020 można zgłaszać do sekretarza Komitetu Ogrodu Sprawiedliwych Anny Ziarkowskiej: a.ziarkowska@dsh.waw.pl. Do zgłoszenia należy dołączyć biogram i uzasadnienie.

Więcej informacji na stronie sprawiedliwi.dsh.waw.pl    

Organizatorzy: Dom Spotkań z Historią    

Partnerzy: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, GARIWO

Źródło: DSH