Komitety Naukowe i Problemowe PAN sprzeciwiają się idei Narodowego Programu Kopernikańskiego

W piątek na stronie Polskiej Akademii Nauk opublikowano wspólną uchwałę Komitetów Naukowych i Problemowych Wydziału I PAN w sprawie projektu ustawy o Narodowym Programie Kopernikańskim (NPK). Pod pismem podpisało się 26 komitetów, w tym Rada Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN.

W uchwale wyrażono zdecydowany sprzeciw wobec idei powołania NPK w kształcie proponowanym w projekcie ustawy.

"Jest to projekt niedopracowany, niewskazujący źródeł finansowania nowej instytucji, jaką ma być Międzynarodowa Akademia Kopernikańska. Nauka w Polsce nie cierpi na niedobór form organizacyjnych, jest natomiast systemowo niedofinansowana" – zwrócono uwagę.

Zaznaczono, że pojawienie się nowej struktury organizacyjnej bez istotnego wzrostu nakładów nie rozwiąże problemów polskiej nauki. W ocenie sygnatariuszy uchwały zwiększy koszty administracyjne funkcjonowania nauki jako całości i będzie preferowana w podziale środków kosztem już istniejących instytucji naukowych.

"Tym samym oznacza to co najmniej pauperyzację PAN, a w istocie jej stopniową marginalizację, prowadzącą do likwidacji" – wskazano.

W uchwale napisano, że projekt NPK, opierający się na modelu centralistycznym i dominującym wpływie polityków na funkcjonowanie Akademii, stanowi tego absolutne zaprzeczenie. Podkreślono, że podstawą funkcjonowania jednostek naukowych w Polsce jest zasada autonomii, co wynika z Konstytucji RP.

W uchwale zaprotestowano przeciwko sposobowi przygotowywania projektu ustawy o NPK, "bez jakichkolwiek konsultacji ze środowiskiem naukowym." Wezwano też Sejm, by w razie skierowania obecnego projektu ustawy o NPK do prac legislacyjnych w parlamencie, został on odrzucony w pierwszym czytaniu.

Wcześniej swoje zaniepokojenie projektem NPK wyraziła m.in. Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego, przewodniczący Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich prof. Arkadiusz Mężyk i prezes PAN prof. Jerzy Duszyński.

Na początku kwietnia Portal OKO.press podał, że Polską Akademię Nauk miałby zastąpić Narodowy Program Kopernikański, a zmianę taką krytycznie ocenia prezes PAN prof. Jerzy Duszyński. Według prezesa PAN jest to projekt powstający bez najmniejszych konsultacji z instytucjami reprezentującymi naukę w Polsce. Prof. Duszyński ocenił, że nowa instytucja różni się od PAN "całkowitym podporządkowaniem woli polityków".

Po tej publikacji minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek wielokrotnie zapewniał, że nie ma planów likwidacji PAN oraz że w MEiN nie trwają żadne prace dotyczące likwidacji PAN. "To dorobek i pewne dziedzictwo, które trzeba po prostu rozwijać, a niektóre obszary trzeba wspierać i reformować" – mówił.

W poniedziałek w Radiu Maryja Czarnek mówił z kolei: "Pana prezesa (PAN – PAP) Duszyńskiego trzeba zapytać wprost, czy jest w stanie wskazać jakikolwiek komentarz ministerstwa lub jakikolwiek projekt przepisu, który by świadczył, że są jakiekolwiek plany likwidacji PAN, a jeśli nie, to honor powinien zmuszać go do podania się do dymisji, bo nie od tego jest prezes PAN, żeby rozsiewać plotki fałszywe na temat tej bardzo ważnej instytucji."

Czarnek zwrócił uwagę, że NPK jest zupełnie czymś innym niż to, czym zajmuje się PAN.

"Mamy w 2023 r. 550. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika, który jest najbardziej znanym polskim naukowcem na świecie. Ta rocznica skłania nas do tego, żeby opracować program wsparcia polskiej nauki po to, żeby dźwignąć ją zdecydowanie wyżej niż dzisiaj znajduje się w rankingach, również przy współpracy z wieloma polskimi wybitnymi naukowcami, zwłaszcza z obszaru nauk ścisłych, takich, które uprawiał Kopernik, a rozsianych po całym świcie z dorobkiem takim, który niekiedy przekracza i przewyższa dorobek niejednej polskiej uczelni" – mówił Czarnek.

We wtorek w RMF FM Czarnek pytany, kiedy projekt ten lub inny o programach kopernikańskich, o Międzynarodowej Akademii Kopernikańskiej zostanie przyjęty przez MEiN, powiedział: "Zakładamy, że zarówno projekt dotyczący Narodowego Programu Kopernikańskiego, jak i projekt dotyczący reformy PAN – bo takie też są analizowane w naszym ministerstwie – będą gotowe na jesieni tego roku".

Z kolei w piątek minister Czarnek zapowiedział, że tego dnia spotka się z prezesem PAN.(PAP)

Autor: Szymon Zdziebłowski

szz/ joz/