W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich Adama Bodnara nowe zasady ustalania listy czasopism naukowych, przygotowane przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego, mogą zahamować ważne badania, grozić likwidacją renomowanych polskich czasopism i powodować patologie na rynku wydawnictw naukowych.
W piątek na stronie internetowej Rzecznika Praw Obywatelskich opublikowano wystąpienie RPO Adama Bodnara skierowane do wicepremiera, ministra nauki i szkolnictwa wyższego Jarosława Gowina. Rzecznik apeluje w nim o zmianę rozporządzenia dotyczącego tworzenia list czasopism punktowanych.
RPO odniósł się do rozporządzenia ministra nauki i szkolnictwa wyższego z 7 listopada 2018 r. w sprawie sporządzania wykazów wydawnictw monografii naukowych oraz czasopism naukowych i recenzowanych materiałów. Rzecznik zwrócił uwagę, że według tego rozporządzenia, wykaz czasopism winien obejmować czasopisma naukowe ujęte w międzynarodowych bazach wskazanych w rozporządzeniu, recenzowane materiały z konferencji międzynarodowych ujęte w odpowiednich, międzynarodowych bazach oraz czasopisma naukowe będące przedmiotem projektów finansowanych w ramach programu „Wsparcie dla czasopism naukowych”.
"Zarówno publicznie, jak i w skargach kierowanych do mojego Biura, prezentowane są wątpliwości dotyczące zasad ustalania listy czasopism naukowych przygotowanych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. (...) Kwestia ta nie ma jedynie charakteru technicznego i w praktyce może negatywnie wpłynąć na rozwój polskiej nauki, w szczególności na możliwości awansu młodych naukowców, a także przyczynić się do pojawienia się patologicznych zachowań na rynku wydawnictw naukowych" - pisze RPO, uzasadniając swoje wystąpienie do szefa resortu nauki.
Zdaniem rzecznika zaproponowane rozwiązania wpłyną na ograniczenie możliwości awansu naukowego młodych naukowców. Oni - jak pisze - "z uwagi na przedmiot prowadzonych badań i brak możliwości opublikowania ich wyników w czasopismach z listy ministerialnej – zostaną wykluczeni z grona osób mogących uzyskać stopień naukowy doktora, czy doktora habilitowanego".
"Nie negując zasadności przyjętej koncepcji zmierzającej do wzrostu znaczenia na arenie międzynarodowej polskiej nauki, której elementem są też zasady tworzenia wykazu, pragnę wskazać na trudne do zaakceptowania praktyczne implikacje wprowadzonego rozwiązania" – napisał Adam Bodnar w swym wystąpieniu.
Jego zdaniem rozporządzenie nie uwzględnia specyfiki nauk humanistycznych - badania dotyczące tego obszaru często mają charakter lokalny. "O ile więc wyniki tych badań mają bardzo istotne znaczenie w perspektywie polskiej, o tyle mogą stanowić w bardzo ograniczonym zakresie przedmiot zainteresowania zagranicznych czasopism naukowych uwzględnionych w rozporządzeniu" - pisze RPO.
Adam Bodnar zwraca uwagę, że w międzynarodowych bazach brak jest m.in. polskich czasopism prawniczych, a ich uwzględnienie w wykazie wymaga czasu. Według niego nie wystarczy uwzględnienie w wykazie czasopism naukowych finansowanych w ramach planowanego przez MNiSW programu „Wsparcie dla czasopism naukowych”.
RPO wymienia elementy programu „Wsparcie dla czasopism naukowych”, które sprawią, że szereg uznanych polskich czasopism naukowych nie zakwalifikuje się do tej inicjatywy.
Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, obowiązująca od 1 października 2018 r., kładzie się nacisk na to, by naukowcy publikowali w czasopismach naukowych znajdujących się w międzynarodowych bazach, które ułatwiają naukowcom z całego świata docieranie do tych treści. Takie publikacje mają być wyżej punktowane. A resort nauki ma uruchomić nowy program, aby pomóc kolejnym polskim czasopismom naukowym wejść do takich baz. To programu "Wsparcie dla czasopism naukowych". Na wsparcie będzie mogło liczyć nawet 500 polskich czasopism naukowych. Zakwalifikowanie się do tego programu - zgodnie z zapowiedziami ministerstwa - ma sprawić, że publikacje z tych czasopism będą punktowane tak, jakby czasopisma te w międzynarodowych bazach już były.
Wykaz czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych ma się ukazać - jak zapowiada MNiSW "do końca I połowy 2019 roku".(PAP)
lt/ agt/
