Od trzech lat w Polsce wiele się zmieniło jeśli chodzi o dbałość o dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Dokonaliśmy wielu zmian, przygotowując się do wprowadzenia edukacji włączającej – powiedziała we wtorek minister edukacji narodowej Anna Zalewska.
We wtorek minister edukacji wzięła udział w konferencji podsumowującej pierwszy etap realizacji projektu "Wspieranie podnoszenia jakości edukacji włączającej w Polsce", realizowanego we współpracy z Europejską Agencją do spraw Specjalnych Potrzeb i Edukacji Włączającej w ramach "Programu wsparcia reform strukturalnych Komisji Europejskiej".
Celem realizowanego od lipca 2018 do marca 2019 r. projektu było przygotowanie rekomendacji do zmian legislacyjnych i działań sprzyjających wdrożeniu edukacji włączającej w codziennej praktyce polskich przedszkoli i szkół, na podstawie wiedzy eksperckiej Agencji oraz doświadczeń i rozwiązań innych krajów.
"Nie przypadkiem ten etap podsumowania i przygotowywania się do kolejnych rozwiązań – bo przecież przed nami założenia do zmian legislacyjnych – spotykamy się w kancelarii premiera. Jesteśmy tutaj, by podkreślić, że jest to priorytet polskiego rządu, a jednocześnie gwarancja tego, że kiedy podejmiemy decyzje o rozwiązaniach systemowych i rozwiązaniach finansowych, będziemy mieć wsparcie w osobie pana premiera, który podkreśla, że na rzecz edukacji włączającej mamy pracować międzyresortowo, wzajemnie się uzupełniać i wspólnie realizować kolejne zobowiązania" – powiedziała minister edukacji do uczestników konferencji.
Mówiła, że "od trzech lat sporo się wydarzyło w Polsce jeśli chodzi o dbałość o dzieci ze specjalnymi potrzebami". "Dokonaliśmy już wielu zmian, przygotowując się do edukacji włączającej" – zaznaczyła. Przypomniała, że wprowadzono przepisy mówiące, że pieniądze z subwencji oświatowej przeznaczone na dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi nie mogą być wydane przez samorząd na inny cel. Wymieniła też m.in. wsparcie w postaci podręczników, poradników i szkoleń dla nauczycieli.
"Musimy tłumaczyć wprowadzone przez nas zmiany dotyczące indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych" – powiedziała. "Gdy wdrażaliśmy na początku roku szkolnego zapisy, które przecież zostały zapowiedziane dużo wcześniej, odbyły się szkolenia i seminaria, odezwały się głosy niezrozumienia dla naszych działań. Kiedy mówiliśmy, że wyciągamy dzieci z domów, słyszeliśmy, że robimy dokładnie odwrotnie" – mówiła Zalewska.
Szefowa MEN mówiła też, że "rekomendacje są bardzo drobiazgowe i szczegółowe, bo wszystkim zależy na rozwiązaniu systemowym".
W dokumencie podsumowującym pierwszy etap realizacji projektu "Wspieranie podnoszenia jakości edukacji włączającej w Polsce" można przeczytać: "MEN podjęło działania na rzecz poprawy jakości edukacji włączającej na poziomie krajowym. Od 2010 r. wprowadzano zmiany w przepisach i doprecyzowywano ramy organizacyjne edukacji włączającej, jednak działania te nie doprowadziły do zmian systemowych. Obecnie podejmowane są różne inicjatywy mające na celu wsparcie opracowania nowych przepisów w zakresie edukacji włączającej, które mają wejść w życie w 2020 r. i kolejnych latach".
"Aby zniwelować rozdźwięk pomiędzy polityką a praktyką edukacyjną w Polsce, MEN zwrócił się o pomoc do Służby ds. Wspierania Reform Strukturalnych Komisji Europejskiej. Służba ds. Wspierania Reform Strukturalnych zleciła Europejskiej Agencji do spraw Specjalnych Potrzeb i Edukacji Włączającej (Agencji), aby zapewniła MEN wsparcie w prowadzeniu analizy mocnych stron i obszarów rozwoju polityki w zakresie specjalnych potrzeb i edukacji włączającej. Głównym celem działań związanych z tą analizą było sformułowanie rekomendacji opartych na faktach, które mogą zostać wykorzystane do poprawy jakości edukacji włączającej w Polsce i mogą stanowić podstawę dla nowych przepisów, jakie mają zostać wprowadzone w 2020 r." – zaznaczono.
Dokument zawiera 16 rekomendacji, które mają wesprzeć opracowanie nowego prawa i ram polityki edukacyjnej w Polsce. "Przedstawiają one obecne obszary priorytetowe polityki i powinny być postrzegane jako kluczowe dla podniesienia jakości edukacji włączającej w perspektywie krótko- i średnioterminowej" – podano. Wszystkie rekomendacje są wzajemnie powiązane i uzupełniają się. Jako uzupełnienie rekomendacji przedstawiono również cztery działania priorytetowe.
"Przepisy prawa i polityka edukacyjna muszą uwzględniać zrozumiałą dla wszystkich definicję edukacji włączającej jako podejścia opartego na prawach, które będzie wspierać wysokiej jakości edukację i włączenie społeczne każdej osoby uczącej się na każdym etapie życia" – głosi pierwsza rekomendacja.
Jak wyjaśniono, oznacza to, że "Wszyscy uczniowie mają prawo uczęszczać razem z rówieśnikami do placówek wczesnej edukacji i szkół w społeczności lokalnej. Wszystkie osoby uczące się mają dostęp do pełnego zakresu uprawnień wynikających z programu nauczania i realizacji społecznych szans. Wszystkie osoby uczące się mają dostęp do wysoko wykwalifikowanych nauczycieli i wysokiej jakości zasobów" oraz że "Wszelkie bariery edukacyjne (np. wynikające z niepełnosprawności, problemów językowych, społecznych lub zdrowotnych) są rozpoznawane i usuwane możliwie jak najwcześniej. Nauczanie jest spersonalizowane, a wsparcie zapewnione jest w klasie/szkole. Różnice są postrzegane jako zasób w procesie uczenia się i szansa na rozwijanie potencjału. Gdy jest to konieczne, bariery w procesie kształcenia są przełamywane dzięki zdecydowanym działaniom profilaktycznym i skutecznej interwencji".
"Polityka edukacyjna musi zapewniać elastyczność realizacji podstawy programowej poprzez umożliwienie realizowania zindywidualizowanych programów nauczania w szkołach w celu zaspokojenia szeroko rozumianych potrzeb każdego ucznia" – głosi inna z rekomendacji.
W kolejnych rekomendacjach zapisano m.in., że przepisy prawa i polityka edukacyjna muszą zapewniać wszystkim szkołom wsparcie, m.in. dzięki zapewnieniu doskonalenia zawodowego. Zalecono, by szkoły specjalne i poradnie psychologiczno-pedagogiczne, przez swoje wysoko wyspecjalizowane kadry, wspierały szkoły ogólnodostępne. Rekomendowane jest też przejrzystość przyznawania i wykorzystywania środków.
Wśród działań priorytetowych na pierwszym miejscu wymieniono opracowanie i realizacja kampanii mającej zwiększyć świadomość wszystkich zainteresowanych środowisk o konieczności zmiany sposobu myślenia o potrzebach edukacyjnych osób uczących się. "Zmiana ta oznacza przejście od modelu +medycznego+ do modelu opartego na prawach, który koncentruje się na potrzebach edukacyjnych i strategiach nauczania, a nie na deficytach" – wyjaśniono.
Jako drugi priorytet ustalono uzgodnienie z zainteresowanymi środowiskami, jak ma wyglądać w praktyce edukacja wysokiej jakości. "Prace te powinny obejmować: dojście do wspólnego rozumienia kluczowych pojęć takich, jak włączenie, równe traktowanie, indywidualizacja i personalizacja itp.; zebranie przykładów i informacji, które można wykorzystać do określenia standardów i wskaźników służących do identyfikowania i rozwijania praktyk włączających".
Priorytet trzeci to stworzenie opartej na faktach i danych bazy wiedzy w zakresie praktyki włączającej, która obejmuje m.in. skuteczne formy wsparcia/dostosowań dla osób uczących się z niepełnosprawnościami, jak również innych osób uczących się, zagrożonych tym, że ich osiągnięcia w nauce będą poniżej ich możliwości.
Czwartym działaniem priorytetowym ma być systematyczne planowanie i realizacja serii projektów pilotażowych. (PAP)
Autorka: Danuta Starzyńska-Rosiecka
dsr/ joz/
