Warszawa, maj 1972 r. XXV Warszawski Kiermasz Książki przed PKiN na pl. Defilad. Z prawej stoisko Wydawnictw Kartograficznych, w głębi ul. Świętokrzyska. Fot. PAP/Afa Pixx/Irena Komar
To, co widać na prezentowanej fotografii, i to, co obserwujemy w ostatnich latach na Międzynarodowych Targach Książki w Warszawie, udowadnia, że popularność czytania w Polsce nie słabnie. Nawet dziś, w dobie mediów elektronicznych, pozycja książki jest bardzo silna.
Międzynarodowe Targi Książki w Warszawie były przez lata oknem na świat dla Polaków. Nawet dziś, w erze nowoczesnych mediów elektronicznych, odwiedzają je tłumy. Możliwość osobistego spotkania autorów i wydawców oraz ludzi na co dzień pracujących nad tworzeniem książek i ich dystrybucją sprawia, że MTK to jedna z nielicznych imprez, która od prawie siedmiu dekad cieszy się niesłabnącym powodzeniem.
Na prezentowanej fotografii, wykonanej w maju 1972 r. przez Irenę Komar, widać XXV Warszawski Kiermasz Książki przed Pałacem Kultury i Nauki, odbywający się w ramach majowych Dni Kultury, Oświaty, Książki i Prasy. Z prawej jest stoisko Wydawnictw Kartograficznych, w głębi ulica Świętokrzyska. W tym samym miejscu, i w tej samej oprawie każdego maja odbywały się corocznie Międzynarodowe Targi Książki.
W latach PRL książki były cenzurowane, ale bywały okresy, w których cenzura pozwalała na dużo szersze publikowanie faktów i opinii. Mowa o latach: 1956, 1968, 1970, 1980 - książki opublikowane w tym czasie często zadziwiają odwagą wypowiedzi ówczesnych autorów.
Pierwsze MTK zorganizowano w 1956 r. w ramach XXV Międzynarodowych Targów Poznańskich. Od 1958 r. była to już niezależna impreza, którą przeniesiono do Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie.
Organizatorem MTK była powstała w 1953 r. Centrala Handlu Zagranicznego "Ars Polona". Miała ona monopol na sprzedaż zagranicznych periodyków, książek oraz płyt gramofonowych i artykułów filatelistycznych w Polsce, a polskich poza granicami kraju. Zarządzeniem nr 171 ministra kultury i sztuki z 23 grudnia 1966 r. powołano komitet organizacyjny tej imprezy.
"Każdego roku organizowano ponad 200 stoisk, na których reprezentowanych było kilkuset wydawców z całego świata. Zwykle 30-40 procent wystawców przyjeżdżało z krajów zachodnich, najwięcej z Francji, RFN, Wielkiej Brytanii i USA. Jako ważna impreza międzynarodowa targi zostały objęte nadzorem partyjnym na szczeblu Wydziału Kultury KC PZPR" – napisała dr Małgorzata Choma-Jusińska na stronie przystanekhistoria.pl. "Targi były także objęte kontrolą aparatu bezpieczeństwa, a Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk (popularnie zwany +cenzurą+) czuwał nad tym, jakie treści prezentowane były na stoiskach – w książkach, czasopismach i gazetach oraz na plakatach reklamowych" – dodała.
Organizatorzy imprezy konsekwentnie podkreślali preferowany profil prezentowanych publikacji, miały to być: książki naukowe, techniczne, medyczne, pomoce do nauki języków obcych. Jednak każdego roku wydawcy przywozili także szeroki wybór tytułów z humanistyki, nauk politycznych i społecznych oraz literatury pięknej. Każdego roku kilkadziesiąt tytułów było usuwanych na wniosek cenzorów.
"W 1975 r. decyzją cenzorów zostały usunięte 154 tytuły, w 1978 r. – 107, w 1979 r. – 94, a w następnym roku niemal o połowę mniej – 57 tytułów. Nie był to jednak efekt liberalizmu urzędników, sami cenzorzy przyznali, że w 1980 r. wydawcy w większym stopniu niż w latach poprzednich dostosowali się do wymogu prezentacji książek naukowych, z dyscyplin technicznych i przyrodniczych, a zatem mniej kontrowersyjnych" – napisano na stronie przystanekhistoria.pl. Lista zakazanych tematów przez lata była bardzo podobna, były to treści m.in.: antykomunistyczne, antysowieckie, dotyczące dwudziestolecia międzywojennego, II wojny światowej, genezy zimnej wojny i rewizjonizmu. Od 1989 r. książki na MTK prezentowane były bez cenzury, co stało się początkiem nowego rozdziału historii tej imprezy.
W maju 2005 r. odbyły się jubileuszowe, 50. Międzynarodowe Targi Książki w Warszawie. Było to wówczas największe spotkanie pisarzy, wydawców i czytelników książek w Europie Środkowo-Wschodniej. W jubileuszowej edycji wzięła udział rekordowa liczba wystawców: 580 z 30 krajów. Targi zajmowały powierzchnię ponad 10 tys. m kw., w salach PKiN i na zewnątrz.
W 2010 r. odbyły się 55. Międzynarodowe Targi Książki w Warszawie. W tym samym roku zadebiutowała też konkurencyjna impreza – Warszawskie Targi Książki organizowane z inicjatywy grupy polskich wydawców przez firmę Murator Expo. Rynek wydawniczy podzielił się, niewielu wydawców było stać na udział w obu imprezach, które odbywały się w odstępie tygodnia.
Warszawskie Targi Książki organizowano corocznie przez 12 lat. Przejęły one tradycje poprzednika i stały się imprezą międzynarodową.
W 2022 r. skończył się okres ochrony praw znaku towarowego "Międzynarodowe Targi Książki w Warszawie" należącego do Ars Polony. 24 maja 2022 r. zastrzegła tę nazwę Fundacja Historii i Kultury, która od 2023 r. organizuje imprezę pod nazwą Międzynarodowe Targi Książki w Warszawie.
Tegoroczne MTK obywać się będą od 15 do 18 maja na placu Defilad, w Pałacu Kultury i Nauki oraz w Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Weźmie w nich udział ponad 600 wystawców z Polski i 19 innych krajów. Obecność na targach zapowiedziało blisko tysiąc autorek i autorów, tłumaczy, ilustratorów i innych osób związanych z branżą wydawniczą. Gościem honorowym tegorocznych MTK będzie Republika Korei.
Archiwum fotograficzne Polskiej Agencji Prasowej liczy kilkadziesiąt milionów zdjęć i wciąż wzbogaca się o nowe kolekcje. Swymi zasobami sięga lat 20. XX wieku. Stanowi ważną część dziedzictwa narodowego. Zatrzymane w kadrach obrazy rejestrują każdy aspekt życia społecznego, politycznego, gospodarczego, kulturalnego i religijnego na przestrzeni ostatnich 100 lat.
Profesjonalna digitalizacja zasobów fotograficznych PAP umożliwia szeroki do nich dostęp przez stronę PAP (https://fotobaza.pap.pl/). Nad prawidłową identyfikacją oraz szczegółowym opisem zdjęć pracuje zespół specjalistów, przeglądając materiały źródłowe w czytelniach i archiwach. Klienci są na bieżąco informowani o nowych zdjęciach w Bazie Fotograficznej PAP.
Zainteresowała cię ta historia? Zapisz się na newsletter PAP Fotobox (https://rejestracja.pap.com.pl/fotobox) i co miesiąc odkrywaj m.in. archiwalne kadry dotyczące postaci, miejsc i wydarzeń.
Tomasz Szczerbicki (PAP)
szt/ miś/ jpn/
