Tytuł książki profesora Eislera nawiązuje do tytułu reportażu komunizującego dziennikarza Johna Reeda, który w „Dziesięciu dniach, które wstrząsnęły światem” opisywał rewolucję październikową. Dziesięć dni to okres łatwy do „uchwycenia”, natomiast czterdzieści pięć lat to już czas, który może bardziej oznaczać „trwanie”, a nie zmianę i wstrząs.
Jednak – jak pisze autor - po pierwsze całe czterdziestolecie w państwach Europy Środkowo-Wschodniej było „eksperymentem” z komunistami u władzy (czyli może być traktowane jako wydarzenie), po drugie owe czterdzieści pięć lat to około czterech procent czasu trwania Polski… Czas jest względny – w życiu człowieka to epoka, w historii to okres krótki.
„Czterdzieści pięć lat, które wstrząsnęły Polską” jest syntezą dziejów PRLu od „wyzwalania” (i PKWNu), przez Stalinizm, rok 1956, normalizację i „małą stabilizację”, rok 1968, epokę Gierka, Solidarność, stan wojenny do Okrągłego Stołu i narodzin III Rzeczpospolitej.
Zwartość, ale jednoczesna pełnia opowieści o najważniejszych wydarzeniach może robić wielkie wrażenie – czytając książkę Jerzego Eislera czy to linearnie - po kolei, czy wybierając fragmenty z poszczególnych działów trudno zrozumieć, jak autorowi udała się sztuka zamknięcia takiej ilości faktów, czyli treści w ograniczonej przecież objętości.
Być może tajemnica polega na tym, że książka jest – jak przyznaje profesor – w jakimś sensie podsumowaniem jego trzydziestoparoletnich badań nad dziejami Polski w drugiej połowie XX wieku. Nie oznacza to rzecz jasna zamknięcia na ustalenia i prace innych autorów, takich jak min. profesorowie Andrzej Friszke, Antonii Dudek, Andrzej Garlicki, Andrzej Paczkowski, Wojciech Roszkowski czy Andrzej Leon Sowa.
Autor zauważa, że do tej pory największa część polskiej historiografii powstającej po przełomie 89 roku nieco ignorowała społeczno-kulturowy aspekt historii, przedkładając nad niego wymiar wojenno-martyrologiczny, co jest w pełni zrozumiałe po latach fałszu i cenzury. W ten sposób jednak czasem gubiły się gdzieś niuanse i paleta „szarości” minionych lat, chociażby kwestia społecznego poparcia dla systemu socjalistycznego w Polsce, członkowstwo setek tysięcy ludzi w PZPR, modernizacja państwa itp.
Również złożony i skomplikowany problem, na ile Polska Ludowa była kontynuatorką Polski (bezprzymiotnikowej – po prostu Polski), a na ile czymś zupełnie nowym w tysiącletnich dziejach naszego kraju, nie budził dotychczas większego zainteresowania społecznego, chociaż profesjonalni historycy podejmowali ten problem niejednokrotnie – pisze profesor Eisler i sam idzie właśnie tym tropem: pokazywania historii PRLu we wszystkich jego złożonych, czasem nieoczywistych w powszechnej świadomości i dyskursie aspektach i pytaniach.
Książka może być świetnym syntetycznym podręcznikiem, który pozwala uporządkować fakty i kierunkować zainteresowanych ku dalszym, pogłębionym studiom nad poszczególnymi zagadnieniami z dziejów owych „Czterdziestu pięciu lat, które wstrząsnęły Polską”.
Praca Jerzego Eislera "Czterdzieści pięć lat, które wstrząsnęły Polską. Historia polityczna PRL" ukazała się nakładem wydawnictwa Czerwone i Czarne.
Źródło: MHP
