„Poddębski fotografował we wszystkich województwach odrodzonej Rzeczypospolitej oraz na terenie Wolnego Miasta Gdańska, dlatego rzetelnie zapracował na renomę, jaką cieszył się wśród odbiorców swoich zdjęć, jak też w środowisku fotografów” – pisze Danuta Jackiewicz.
Poddębski (1890-1945) jest uważany za jednego z najwybitniejszych polskich fotografów XX wieku. Prowadził działalność zawodową pod szyldem Pracownia Fotograficzna Henryka Poddębskiego. Jednocześnie uczestniczył w konkursach i wystawach fotografiki.
„Z jednej strony był profesjonalistą dbającym o publikowanie zdjęć w albumach, książkach naukowych. Przewodnikach turystycznych, podręcznikach szkolnych, prasie, a także zabiegającym o ich szerokie rozpowszechnienie w formie kart pocztowych, plakatów, ilustracji zdobiących urzędy, wagony kolejowe i tramwajowe czy szkolene klasy. Z drugiej strony przejawiał ambicje artystyczne, dlatego brał udział w krajowych oraz międzynarodowych wystawach fotografiki, na których otrzymywał nagrody, a jego zdjęcia zamieszczały renomowane miesięczniki: +Fotograf polski+, +Polski Przegląd Fotograficzny+, +Leica w Polsce+” – pisze Jackiewicz.
Ceniono go za maestrię w tworzeniu powiększeń techniką bromową, poczucie piękna, a zwłaszcza doskonałe komponowanie pejzaży. Poddębski dobierał również umiejętnie papiery fotograficzne w zależności od przeznaczenia pozytywu do druku czy eksponowania na wystawach – świadczy to o technicznych i artystycznych kompetencjach fotografa.
Oprócz fotografii artystycznej i krajobrazowej, Poddębski uprawiał również fotoreportaże, które realizował na zamówienia urzędów państwowych, organizacji społecznych czy wielkich firm przemysłowych. Prowadził również autorskie cykle tematyczne poświęcone aktualnościom, obyczajowości i kulturze materialnej różnych grup etnograficznych żyjących na terenie Rzeczypospolitej. Fotografował również dzieła sztuki. „Jego wszechstronność i profesjonalizm sprawiły, że pozostawił potomnym fotograficzne dzieło stanowiące doskonałą synergię genialnego dokumentalizmu i szlachetnego artyzmu” – wyjaśnia Jackiewicz.
Władze II Rzeczypospolitej uznały fotografię za dziedzinę istotną z punktu widzenia interesu państwa. Program polityczny i ekonomiczny rządu zakładał wykorzystanie fotografii do wspierania scalania ziem oraz krzewienie wśród obywateli wiedzy o ich ojczyźnie. W związku z tym propagowano masową turystykę i wypoczynek, a motorem tej aktywności stała się właśnie fotografia definiowana jako krajoznawcza, ojczysta czy narodowa. Henryk Poddębski idealnie odpowiedział na tego rodzaju zapotrzebowanie.
Czytelnik otrzymuje wszechstronny wybór zdjęć Polski międzywojnia. Fotografie Poddębskiego zostały podzielone tematycznie na pięć kategorii: „Wielkie inwestycje”, „Gospodarka II Rzeczypospolitej”, „Miasta”, „Wieś”, „Wypoczynek i relaks”. „Przemierzając całą Polskę od Wileńszczyzny, Podole, przez Pomorze, Mazury aż po Ziemię Krakowską, Śląsk, Wielkopolskę i Kujawy, dokumentował on miejsca zwykłe i niezwykłe. W sposób szczególny oddał na swoich fotografiach niepowtarzalny klimat Kresów (…). Opowiadał historię wyjątkowego momentu dziejowego: narodzin i dynamicznego rozwoju II Rzeczypospolitej (…). Z dokładnością reportera relacjonował codzienność mieszkańców polskich miast, miasteczek i wsi. W obiektywie zatrzymał świat, który przeminął, ale do którego obecnie chętnie wracamy i odkrywamy go wciąż na nowo” – pisze Wojciech Woźniak, Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych we wprowadzeniu do albumu.
Każda fotografia została zewidencjonowana przez Poddębskiego, a ten układ pozostał od międzywojnia w niezmienionej formie. Poddębski dokonał skrupulatnych opisów, wskazując daty wykonania fotografii oraz miejsca przez niego uwiecznione.
Stał się wzorem fotografa „państwowotwórczego”. „Henryk Poddębski zajmuje poczesne miejsce nie tylko w dziejach fotografii, ale też w historii polskiej kultury. Praca tego zawodowego fotografa służyła utrwalaniu polskiego dziedzictwa, przekazywaniu tradycji i krzewieniu świadomości narodowej, dokumentowaniu wielokulturowości Rzeczypospolitej i jej nowoczesnego rozwoju, a także edukacji społecznej w zakresie estetyki” – podsumowuje Danuta Jackiewicz.
„Niepodległa Poddębskiego” jest kolejnym tomem serii – po publikacjach „Warszawa Siemaszki”, „PRL Grażyny Rutkowskiej” i „Narcyz Witczak-Witczyński” – wydawanej przez Narodowe Archiwum Cyfrowe, prezentującej cenne zbiory fotograficzne. Jest to przegląd zdjęć dokonany z liczącej ponad 22 tysiące zdjęć kolekcji, która trafiła do Narodowego Archiwum Cyfrowego w 2016 roku dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Książka „Niepodległa Poddębskiego” została wydana przez Narodowe Archiwum Cyfrowe, współfinansowana przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych.
Anna Kruszyńska (PAP)
