II Rzeczpospolita

Naszym obowiązkiem jest zachowanie pamięci o tych, dla których dobro i pomyślność ojczyzny były wartościami nadrzędnymi - napisał marszałek Sejmu Marek Kuchciński do uczestników uroczystości poświęcenia nowego pomnika nagrobnego b. premiera Walerego Sławka na Wojskowych Powązkach.

Genialny strateg czy niepoprawny ryzykant, któremu w kilku kluczowych momentach dopisało szczęście? Człowiek kompromisu, umiejący dogadać się z największymi przeciwnikami, gdy interes kraju tego wymagał czy raczej nieznoszący sprzeciwu autokrata? Radykał i szczery zwolennik demokracji czy z ducha konserwatysta, z łatwością znajdujący wspólny język z kresowymi arystokratami? Trzeźwy realista, pełen zrozumienia dla słabości własnych i otoczenia? A może chorobliwy egocentryk, przekonany do tego stopnia o własnej wielkości, że zapragnął, aby po śmierci lekarze poszukiwali w jego mózgu naukowych dowodów na geniusz, jakim obdarzyć miał go los? Stawiając sprawę wprost: mąż opatrznościowy, bez którego nie byłoby niepodległej Polski, czy raczej jeden ze sprawców nieszczęść spadających na Polaków w pierwszych dekadach XX wieku? 

Po klęsce 1939 r. jego mit nie był kreowany, był mitem niezależnym od innych czynników, przekraczał ramy debaty historycznej na temat jego jasnych i ciemnych stron. Ten mit sam się ukonstytuował – powiedział dr Mikołaj Mirowski podczas debaty „Piłsudski (nie)znany. Historia i popkultura” zorganizowanej przez Muzeum Historii Polski.

Czytanie dzienników i pamiętników uczy dystansu wobec współczesnej polityki. Po stu latach widać, że działania ludzi z różnych obozów prowadziły do tego samego. Być może dzisiejsze spory również prowadzą do wspólnego celu – powiedział dyrektor Muzeum Historii Polski Robert Kostro podczas debaty nt. cyklu Muzeum „100-lecie niepodległości. Wspomnienia i pamiętniki”.

Posiadanie własnej floty i prezentowanie bandery było szczególnie istotne dla państwa, którego prawo do oparcia się o Bałtyk było kwestionowane przez bardzo wiele państw – mówi PAP Maciej Neumann, autor książki „Flota II Rzeczypospolitej i jej okręty”. 100 lat temu, 28 listopada 1918 r., Józef Piłsudski wydał dekret o utworzeniu marynarki wojennej.

Na początku niepodległości uświadomiono sobie, jak wielki był wkład kobiet w odzyskanie niepodległości. Z tego powodu jako wyraz uznania za działania polityczne, za walkę i poparcie dla sprawy przyznano im prawa wyborcze – mówi PAP prof. Anna Nasiłowska, filolog z Instytutu Badań Literackich PAN. 100 lat temu, 28 listopada 1918 r., kobiety otrzymały prawa wyborcze.

Wolna ojczyzna była pragnieniem kilku pokoleń Polaków. Rok 1918 przyniósł spełnienie marzeń, ale i początek żmudnego procesu odbudowy państwowości. Niepodległa musiała dowieść, że nie jest państwem sezonowym, ale prężnie rozwijającym się organizmem, bez którego nie można sobie wyobrazić nowoczesnej Europy. 

Wspomnienia z roku 1919 są dla historyków fenomenalne, ponieważ przedstawiają konflikty polityczne tego okresu i poglądy Wojciechowskiego na wiele spraw. Jako minister spraw wewnętrznych był wówczas istotną postacią – mówi PAP dr Jerzy Łazor, redaktor wspomnień Stanisława Wojciechowskiego, wydanych przez Muzeum Historii Polski i nagrodzonych w konkursie Książka Historyczna Roku.

Sylwetkę gen. Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego – „artysty, lekarza, żołnierza; człowieka oddanego sprawie i kochającego życie” – przedstawia film dokumentalny „Wieniawa” w reż. Grzegorza Gajewskiego. Premiera odbyła się w środę Łazienkach Królewskich w Warszawie.

Inteligencja polska miała przekonanie, że to ona wywalczyła to państwo i wzięła za nie odpowiedzialność. Kadry intelektualne były gotowe na wykorzystanie niespotykanej szansy – mówi PAP prof. Maciej Janowski, historyk z Instytutu Historii PAN.