Unikatowa w skali kraju publikacja, książka "Ofiary terroru i działań wojennych 1939 -1945 w Poznaniu" ukazała się nakładem PAN Biblioteki Kórnickiej. Zawiera listę 4,8 tys. nazwisk osób cywilnych, które zginęły w Poznaniu w latach 1939-1945.
Autorami publikacji są Łukasz Jastrząb i Joanna Lubierska. To pierwsze tego typu opracowanie w Polsce.
W książce znajdują się dane osób, które zginęły w Poznaniu w czasie niemieckich nalotów w 1939 roku, w nalotach aliantów w 1941 i 1944 roku, a także osób zamordowanych w obozie koncentracyjnym Fort VII, w obozie w Żabikowie, w areszcie przy ul. Młyńskiej i więzieniu przy ul. Ratajczaka. Ponadto spis obejmuje nazwiska osób cywilnych, które zginęły w trakcie wyzwalania miasta na początku 1945 roku. Dane ofiar zostały zarejestrowane w poznańskim urzędzie stanu cywilnego przez Niemców lub zgłoszone przez rodziny.
"Myślę, że ta książka powinna zainteresować każdego Polaka; to ewidentne świadectwo niemieckich zbrodni, jakie tu popełniono. Oczywiście nie jest to pełen obraz, a jedynie fragment opracowany na podstawie szczątkowo zachowanej dokumentacji" – powiedział PAP współautor publikacji dr Łukasz Jastrząb.
"Należy pamiętać, że nie jest to lista dla Poznania, ale lista osób, które zostały w Poznaniu zamordowane i tu miały wystawiony administracyjny akt zgonu. Publikacja dotyczy więc całej Wielkopolski i kraju w przedwojennych granicach" - dodał.
Zestawienie powstało na podstawie wykonanej w latach 70. ub. wieku kartoteki, zawierającej dane z aktów zgonu z USC z lat 1939-1945. Sporządzono ją najprawdopodobniej na potrzeby Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich. Obecnie znajduje się w archiwum IPN. W teczkach są informacje o kolejnych, zarejestrowanych przez Niemców zmarłych, wraz z datami narodzin i zgonu, wykonywanym zawodem, adresem zamieszkania, przyczyną śmierci oraz danymi osoby zgłaszającej zgon.
Łukasz Jastrząb zauważył, że wpisane przez Niemców informacje dotyczące przyczyn zgonu osób trzymanych w obozach czy więzieniach to z reguły ogólne osłabienie czy niewydolność krążenia. Jako przyczynę śmierci osób, które ginęły w obozie koncentracyjnym w Forcie VII, podawano często niewydolność serca.
Opracowanie listy na podstawie danych z kartoteki zajęło autorom blisko trzy lata. Dr Jastrząb podkreślił, że zestawienie nie zawiera wszystkich cywilnych ofiar śmiertelnych z lat wojny w Poznaniu, w tym osób, których śmierć stwierdzono sądownie już po 1945 r. Według powojennych szacunków, w Poznaniu w latach 1939-1945 zginęło ok. 11-12 tys. osób.
Książka ukazała się w nakładzie 400 egz. Niewykluczony jest dodruk, planowana jest też wersja elektroniczna publikacji. Autor przyznał, że już w trakcie przygotowywania książki, opracowywane zestawienie cieszyło się znaczącym zainteresowaniem. "Oddźwięk był bardzo duży; ludzie dzwonili, pytali kiedy się ta książka ukaże. Było też wiele zapytań o konkretne nazwiska ofiar, konkretne adresy i daty zgonu" – powiedział.
Patronat nad publikacją objął wojewoda wielkopolski. Według twórców pracy, to jego wsparcie znacząco przyczyniło się ukazania się książki na rynku.
Zbigniew Hoffmann w przedmowie do książki podkreślił, że jest ona "kolejnym krokiem na drodze zmierzającej do uzupełnienia luki w dotychczasowej wiedzy o stratach osobowych ludności Poznania i Wielkopolski".
Druk publikacji został sfinansowany ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Książka została objęta programem "Niepodległa".
19 lutego w Sali Czerwonej Pałacu Działyńskich w Poznaniu odbędzie się otwarte spotkanie z Łukaszem Jastrząbem. (PAP)
autor: Rafał Pogrzebny
rpo/ karo/
