Bogato ilustrowany album ma ambicje bycia „dziełem pomnikowym” – czytamy we wstępie. „Pomniki historii” faktycznie mogą pretendować do takiego miana. Prezentują bowiem w wyjątkowo atrakcyjny sposób zestaw chwały polskiej historii, sztuki, kultury – aktualną listę obiektów noszących oficjalnie tytuł pomnika historii, znajdujących się w granicach naszego kraju, czyli łącznie 117 obiektów.
Te pomniki to miejsca o znaczeniu ponadregionalnym, dużych walorach historycznych, naukowych i artystycznych, utrwalone w świadomości społecznej, źródło inspiracji dla kolejnych pokoleń. Tyle głosi definicja Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Do końca października 2022 r. rangę Pomnika historii nadano właśnie 117 obiektom. Możemy je podziwiać na kartach książki dzięki blisko 500 fotografiom i dokładnym opisom ich dziejów.
Pierwsze tytuły Pomnika historii zostały nadane przez prezydenta Lecha Wałęsę w roku 1994 (otrzymały go wówczas m.in. zespół klasztoru oo. Paulinów na Jasnej Górze, zespół katedralny we Fromborku, Katedra Wniebowzięcia NMP i św. Wojciecha w Gnieźnie czy miasto Kazimierz Dolny). W roku 2016, gdy obchodziliśmy 1050-lecie Chrztu Polski, na tej liście figurowało już 60 obiektów. W ostatnich latach przybyło ich najwięcej, głównie przy okazji obchodów setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. Oczywiście ta lista nie jest zamknięta.
Takie tytuły wymagają specjalnej procedury i potwierdzenia. A zajmuje się tym właśnie Narodowy Instytut Dziedzictwa w imieniu MKiDN. Ostatecznie Pomniki oficjalnie ustanawiane są rozporządzeniem prezydenta RP.
Są wśród wyróżnionych nie tylko pałace, zabytkowe klasztory czy zamki. Tytułów doczekały się takie obiekty jak np. Kanał Augustowski, kopalnia soli w Bochni, zespół tężni w Ciechocinku czy Gdańsk jako stare miasto w zasięgu obwarowań z XVII stulecia i Stocznia Gdańska.
Niektóre z takich miejsc znalazły się na liście z racji wydarzeń, jakie się tam rozegrały – istotnych dla dziejów całego kraju czy Europy. Stąd pole bitwy pod Grunwaldem czy Westerplatte, Sulejówek, radiostacja w Gliwicach i sanktuarium w św. Lipce, a także zespół cmentarzy na Powązkach.
Dzięki publikacji poznamy także obiekty mniej znane, jak choćby zabytkowe spichlerze w Grudziądzu czy łańcuchowy most w Ozimku. Ułatwia plany takich podróży dokładna lokalizacja na mapie Polski każdego z tych szczególnych miejsc, zamieszczona w książce. A fotografie ułatwiają wybór tego, co szczególnie w danym regionie nas zainteresuje.
Ewa Łosińska
Źródło: MHP
