Władysław Strzemiński. Fot. NAC
W pierwszym dniu nowego roku jest obchodzony Dzień Domeny Publicznej. Twórczość autorów, którzy zmarli ponad 70 lat temu staje się własnością publiczną odtąd należąc do wszystkich odbiorców kultury. W 2023 roku w domenie publicznej znajda się utwory m.in. Władysława Strzemińskiego, Knuta Hamsuna i Ferenca Molnara.
W pierwszym dniu nowego roku jest obchodzony Dzień Domeny Publicznej. Domena publiczna to zasób utworów, która stają się powszechnie dostępne po wygaśnięciu praw autorskich, gdy minie 70 lat po śmierci twórcy. Domena publiczna jest zbiorem utworów, które nie są kontrolowane, zabezpieczone czy zawłaszczone na mocy systemu własności intelektualnej, lecz przeszły do sfery własności publicznej i tam są dostępne nieodpłatnie dla każdego.
Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem autorskim, oryginalne prace literackie, dzieła sztuki oraz utwory muzyczne są chronione prawem od chwili ich stworzenia aż do 70 lat po śmierci autora. Po tym okresie prawo autorskie wygasa, zaś dany utwór staje się częścią domeny publicznej. W tym roku w domenie publicznej znajdą się dzieła twórców zmarłych w 1952 roku.
Po raz pierwszy Dzień Domeny Publicznej obchodzono na świecie w 2004 roku a Polsce - trzy lata później. Inicjatorem wydarzenia w naszym kraju była Fundacja Nowoczesna Polska. Od 1 stycznia 2008 r. wydarzenie organizowała Koalicja Otwartej Edukacji. "Domenę publiczną możemy rozumieć jako dobro wspólne całego społeczeństwa, a nawet całej ludzkości. Składają się na nią takie zasoby wspólne, jak: dziedzictwo kulturowe, wspólny język, wspólna wiedza i wymieniane informacje czy środowisko naturalne i krajobraz" - czytamy na stronie KOE.
Według Koalicji "Domena publiczna to także pojęcie prawne obecne w Konwencji Berneńskiej. W świetle prawa autorskiego jest rozumiana jako narzędzie gwarantowania dostępu do nauki, edukacji i kultury. Daje wszystkim obywatelom nieograniczone prawo do dzieł, których wykorzystanie nie podlega restrykcjom i ograniczeniom, ponieważ prawa majątkowe do twórczości wygasły lub twórczość ta nigdy nie była lub nie jest przedmiotem prawa autorskiego. Domena publiczna definiowana jest jako abstrakcyjny zbiór utworów, które nie są kontrolowane, zabezpieczone czy zawłaszczone przez kogoś na mocy systemu monopolu prawnoautorskiego".
1 stycznia 2023 r. do domeny publicznej trafią m.in. dzieła węgierskiego pisarza i dramaturga, autora ponad 40 sztuk teatralnych, Ferenca Molnára. Rozgłos przyniosła mu książka "Chłopcy z Placu Broni" (węg. A Pál utcai fiúk) wydana po raz pierwszy w 1906 r. W domenie publicznej znajdą się tez dzieła norweskiego pisarza Knuta Hamsuna.
Innym twórcą, którego dorobek stanie się powszechnie dostępnym dobrem kultury 1 stycznia 2023 stanie się niemiecki pisarz Waldemar Bonsels, żyjący w latach 1881-1952. Najbardziej znanym jego utworem jest książka dla dzieci "Pszczółka Maja i jej przygody" (niem. Die Biene Maja und ihre Abenteuer) opublikowana 110 lat temu.
W historii polskiego malarstwa poczesne miejsce zajmuje Władysław Strzemiński (1893-1952), twórca teorii unizmu w sztukach plastycznych, a także wykładowca i teoretyk sztuki. W 2016 r. Andrzej Wajda poświęcił mu swój ostatni film "Powidoki". Również i jego utwory w 2023 r. przejdą do domeny publicznej.
Do domeny publicznej trafia dorobek Adama Półtawskiego (ur. 1881) – typografa, projektanta Antykwy Polskiej, kroju pisma popularnego od czasów II Rzeczypospolitej po dziś dzień. Dla samego kroju to niewiele zmienia – już od lat jest on powszechnie dostępny i używany. (PAP)
autor: Maciej Replewicz
mr/ aszw/
