Próba spektaklu, 2004 r. Od lewej: Beata Fudalej, Waldemar Kownacki, Anna Chodakowska/środek/, Anna Ułas /z tyłu/, Magdalena Warzecha, Anna Gryszkówna /z tyłu/. Fot. PAP/ A. Rybczyński.
Jubileuszowy, 200. spektakl „Duszyczki” wg poematów Tadeusza Różewicza, w inscenizacji Jerzego Grzegorzewskiego - zostanie pokazany w piątek w Teatrze Narodowym w Warszawie. „Duszyczka”, której prapremiera odbyła się 30 stycznia 2004 r., grana jest na narodowej scenie od 15 lat.
"Duszyczka" - to ostatnie, grane już od 15 lat dzieło zmarłego 9 kwietnia 2005 r. reżysera i wizjonera teatru Jerzego Grzegorzewskiego. Powstało przede wszystkim z inspiracji poematami "Duszyczka" i "Et in Arcadia ego" Tadeusza Różewicza. "W +Duszyczce+ (...) pojawiają się, poza dwoma już wymienionym dziełami, fragmenty 4 innych utworów Różewicza: poematu +Złowiony+, opowiadania +Tarcza z pajęczyny+ i wierszy: +Zakatrupiony+ i +Biedny August von Goethe+. Poza tym w przedstawieniu słyszeliśmy dwa obcojęzyczne teksty: urywek z +Podróży włoskiej+ Johanna Wolfganga Goethego i +La ci darem la mano+ z opery Mozarta, a będący odniesieniem do obecności tego fragmentu w +Ulissesie+ Jamesa Joyce'a" - napisał Michał Zdunik ("Teatr" 2014 nr 1).
W miesięczniku "Foyer" krytyk teatralna Hanna Baltyn zwracała uwagę, że Grzegorzewski okazał się "genialnym adaptatorem, bo potrafił rozpisać na role ten strumień świadomości rozczarowanych życiem kobiet i mężczyzn". "Rzecz jest z wielu powodów elitarna - do wąskiego podziemnego przejścia między ul. Wierzbową a gmachem Teatru Narodowego wchodzi zaledwie kilkadziesiąt osób. (...) Bliskość z aktorami jest tu niespotykana. Fascynuje, podobnie jak filmowe sekwencje rodem z obrazów Felliniego. To osobista fascynacja i Różewicza, i Grzegorzewskiego" - pisała.
"Zawiodą się ci, którzy w teatrze szukają tylko znaczeń i sensów. Tu trzeba gryźć sercem, czuciem i wiarą, trzeba poddać się specyficznej narracji reżysera. Przemawia on do nas tak prawdziwie, bo mówi o sobie - starym mistrzu, rozczarowanym życiem, miłością, do której nie jest już zdolne schorowane ciało. Nawet niezgoda na nieuchronne procesy życiowe jest tu wspaniałą inspiracją" - wyjaśniła.
"Przedstawienie jest wielkim triumfem aktorskim Jana Englerta i pozostałych wykonawców: Anny Chodakowskiej, Beaty Fudalej, Anny Gryszkówny, Anny Ułas, Magdaleny Warzechy i Waldemara Kownackiego. Jest w nich rozpacz, wynikająca z rozdźwięku metafizyki duszy i biologii ciała. Gra masek i póz, ale pisana łzami, potem i krwią. Wewnętrzne spętanie, osad goryczy, który nie pozwala poderwać się do lotu, wyszarpnąć paru ostatnich chwil szczęścia" - podsumowała Baltyn.
"Warto więc zobaczyć jedno z ostatnich przedstawień Grzegorzewskiego, +Duszyczkę+ opartą na poematach Tadeusza Różewicza, z marginesów których pan Jerzy odczytał swoją opowieść. Stworzył przejmujący, jednocześnie kpiący i dwuznaczny spektakl, kolejne pożegnanie z widzem, z teatrem, ze sztuką, nad sensem której zastanawiał się całe życie. To wyjątkowe przedstawienie, swoiste wieczorne czuwanie w podziemiach Teatru Narodowego nad zbłąkaną ludzką duszą grzeszną, słabą, czasem śmieszną. Jeszcze możemy je odprawić. I zabraknie tylko przewodnika pana Jerzego, który sprowadzał nas w podziemne labirynty i stawał cicho z boku sceny" - podkreśliła Agnieszka Rataj w "Rzeczpospolitej" nr 274.
"Jest to zarazem najlepsza chyba od kilku lat rola Jana Englerta - obecnego dyrektora Teatru Narodowego - który (...) zaprzecza stereotypowi obsadowemu +amanta na wieki wieków+. To prawdziwe przełamanie dotychczasowych opinii o tym aktorze. Englert gra starzejącego się mężczyznę, świadomego swojej przegranej jako artysty i jako człowieka. A także poranionego gorzką świadomością nieuchronności tej klęski i jej następstw: rozpadu ciała i całkowitego unicestwienia" - ocenił krytyk teatralny Tomasz Mościcki w "Życiu" 2004 nr 17.
W zapowiedzi spektaklu czytamy: "w podziemiach Teatru Narodowego, gorączkowymi słowami Tadeusza Różewicza mierzymy się z doświadczeniem wieku średniego i z absurdem śmierci". "Jerzy Grzegorzewski sięgał po twórczość Różewicza wielokrotnie. Bohater poematu, który sam autor polecił czytać +jednym tchem+, zaczyna sumować życie, prowadzi przez labirynty pamięci, rozlicza się ze swoim sumieniem, rozprawia z męskością. Opowieść o ludzkiej duszy – słabej, śmiesznej, ale i pięknej" - napisano na stronie Teatru Narodowego.
Autorem adaptacji scenicznej, scenografii i reżyserem spektaklu jest Jerzy Grzegorzewski. Kostiumy zaprojektowała Barbara Hanicka. Muzykę skomponował Stanisław Radwan. Realizacja fresków - Robert Sarlej. Na kontrabasie gra Roman Ziobro.
Występują: Jan Englert (R), Anna Gryszkówna (Aktorka), Beata Fudalej (Aktorka), Anna Chodakowska (Aktorka), Anna Ułas (Aktorka), Magdalena Warzecha (Aktorka) i Waldemar Kownacki (Świadek).
Jubileuszowe, dwusetne przedstawienie odbędzie się 5 kwietnia o godz. 19 (Scena pod Wierzbową, wejście od strony sali Bogusławskiego). Spektakl będzie też grany 6 kwietnia.(PAP)
autor: Grzegorz Janikowski
gj/ itm/
