Aleksandra Hnatiuk odbierze Nagrodę Polskiego PEN Clubu im. Ksawerego i Mieczysława Pruszyńskich

Aleksandra Hnatiuk to ukrainistka, tłumaczka, doktor habilitowana nauk humanistycznych, profesor nadzwyczajna w Instytucie Slawistyki PAN i w Studium Europy Wschodniej Wydziału Orientalistyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Jak powiedział PAP prezes polskiego PEN-Clubu Adam Pomorski, Aleksandra Hnatiuk to postać bardzo zasłużona dla budowania relacji polsko-ukraińskich. "To ona, zaraz na początku lat 90. wprowadziła do polskiego obiegu wydawniczego pisarstwo Jurija Andruchowycza i innych ukraińskich postmodernistów. Od tego zaczęło się zainteresowanie współczesną literaturą ukraińską w Polsce, które jest swoistym fenomenem. Bez przekładów Aleksandry Hnatiuk to zjawisko być może w ogóle nie zaistniałoby. Można powiedzieć, że praca Hnatiuk przyczyniła się do tego, że w ostatnich dekadach stosunki polsko-ukraińskie były najlepsze w historii" - mówił Pomorski.

Wielka część dorobku Aleksandry Hnatiuk to prace krytycznoliterackie i analizy kultury ukraińskiej publikowane w polskiej prasie, ale przyczyniła się ona także do popularyzacji polskiej kultury na Ukrainie. "Trzeba pamiętać, że w ostatnich trzech dekadach na Ukrainie ukazało się ponad 600 przekładów polskiej literatury na ukraiński - to bardzo wiele, zwłaszcza biorąc pod uwagę, jak skomplikowana jest sytuacja polityczna na Ukrainie. Rola Oli Hnatiuk jest nie do przecenienia - przełożyła na ukraiński na przykład antologię współczesnej eseistyki polskiej. Wraz ze swoimi wychowankami, młodymi tłumaczami z Ukrainy dokonała rzeczy wielkiej - opublikowali wybór dwunastu najwybitniejszych nowel Jarosława Iwaszkiewicza w przekładzie na ukraiński. Trzeba pamiętać, że Iwaszkiewicz, pisarz pochodzący z Kijowa, który znakomicie znał ukraiński a nawet w tym właśnie języku debiutował jako poeta, w latach sowieckich był na Ukrainie znany tylko w przekładach na rosyjski. Nie wolno było go tłumaczyć na ukraiński" - mówił Pomorski.

Zdaniem Pomorskiego dwie książki mają w dorobku laureatki szczególną wagę. Pierwsza z nich to "Pożegnanie z Imperium" poświęcona ukraińskim dyskusjom o budowaniu tożsamości narodowej z lat 90. "Druga z nich to +Odwaga i strach+, która jest swego rodzaju arcydziełem. To książka o losach inteligencji lwowskiej podczas okupacji sowieckiej i niemieckiej. Inteligencji lwowskiej, czyli ludzi należących głównie do trzech narodów - ukraińskiego, polskiego i żydowskiego. Jest to pierwsza książka w literaturze światowej, która potrafiła objąć dzieje inteligencji tych trzech narodów jednocześnie. Już we wstępie autorka tłumaczy się ze swojej metodologii, która mnie osobiście kojarzy się najbardziej z reportażami historycznymi Małgorzaty Szejnert. Hnatiuk opisuje wielonarodowy splot dramatów, tragedii, solidarności, przyjaźni, sąsiedztwa, a wszystko to rozpięte pomiędzy biegunami życia i śmierci. Hnatiuk opisuje świat poprzez mikronarracje, relacje zwykłych ludzi. Udaje jej się przekroczyć to, co sama nazywa +makronarracją wyobrażonych wspólnot narodowych+. Czytelnicy z trzech narodów przyjęli tę książkę z entuzjazmem, co samo w sobie jest cudem. Jak jednocześnie zadowolić Polaków, Żydów i Ukraińców? - to wie chyba tylko jedna osoba na całym świecie i jest to Aleksandra Hnatiuk" - powiedział prezes polskiego PEN Clubu.

Hnatiuk jest także laureatką Nagrody „Przeglądu Wschodniego” (2003) i Nagrody im. Jerzego Giedroycia (2004). W 2012 r. odznaczono ją Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Nagroda Polskiego PEN Clubu im. Pruszyńskich, która odbierze w czwartek, przyznawana jest za reportaż literacki, opowiadania i literacką eseistykę. W minionych latach przyznano ją m.in. Ryszardowi Kapuścińskiemu, Jackowi Żakowskiemu, Hannie Krall, Teresie Torańskiej, Wojciechowi Jagielskiemu i Ewie Łętowskiej. (PAP)

autor: Agata Szwedowicz

aszw/ agz/