1500 rysunków prezentujących projekty pomników i inne dokonania rzeźbiarskie wybitnego rzeźbiarza Franciszka Duszeńki zdigitalizowała i umieściiła w internecie Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku. Artysta był autorem pomników m.in. w Treblince i na Westerplatte.
Oprócz rysunków, uczelnia w ramach projektu pn. „Digitalizacja i ewidencja spuścizny po artyście rzeźbiarzu Franciszku Duszeńce przechowywanej w Bibliotece ASP w Gdańsku” zeskanowała i zapisała w sposób cyfrowy także 520 fotografii stanowiących dokumentację dorobku rzeźbiarskiego artysty.
Jak poinformowała PAP biorąca udział w przedsięwzięciu Anna Zelmańska-Lipnicka z ASP z Gdańsku, poddane cyfryzacji rysunki Duszeńki zostały zebrane w 14, a zdjęcia w 8 zbiorach.
Rysunki, oprócz najsłynniejszych dokonań Duszeńki, jak Pomnik Ofiar Obozu Zagłady w Treblince i Pomnik Obrońców Wybrzeża na Westerplatte, dotyczą też m.in. Pomnika Polskich Artylerzystów w Toruniu, ale również niezrealizowanych pomysłów, takich jak pomnik Marii Skłodowskiej -Curie, czy Włodzimierza Lenina.
„Szczególnie ciekawe wydają się rysunki dotyczące małych form rzeźbiarskich, ponieważ pokazują one zupełnie innego człowieka, nie tyle autora pomników na Westerplatte, czy Treblince, ale osoby, której sprawia radość tworzenie niedużych, nieprzydatnych do niczego rzeźb. Wypełniały one tylko przestrzeń jego pracowni, nie były nikomu z zewnątrz pokazywane. Te małe formy doskonale obrazują myśl profesora Duszeńki jako rzeźbiarza” – oceniła Zelmańska-Lipnicka.
Niemała liczba tj. ok. 400 rysunków trafiła do kategorii „projekty różne niezidentyfikowane”.
„To bardzo ciekawy zbiór. Historycy sztuki mogą w niej odszukać nieopisane projekty wykonywane na konkursy, które nie zostały do końca zrealizowane. Można w nich popatrzeć na kreskę artysty, manierę i styl rysowania” – dodała Zelmańska-Lipnicka.
Spuścizna po artyście została przekazana gdańskiej ASP w 2013 r. przez jego żonę Urszulę Ruhnke-Duszeńko.
Zelmańska-Lipnicka wyjaśniła, że z ofiarowanego uczelni dorobku Duszeńki do digitalizacji pozostały jeszcze w całości dokumenty związane z jego aktywnością zawodową - notatki, korespondencja, telegramy gratulacyjne, zdjęcia rodzinne i towarzyskie itp. Na cyfrowe utrwalenie czekają też zdjęcia (ok. 150-200) dokumentujące małe struktury rzeźbiarskie.
Digitalizacja dorobku Duszeńki była możliwa dzięki finansowemu wsparciu ministerstwa kultury i dziedzictwa narodowego w kwocie 24 tys. zł, wkład własny ASP wyniósł 8 tys. zł.
Franciszek Duszeńko urodził się 6 kwietnia 1925 r. w Gródku Jagiellońskim koło Lwowa. W czasie II wojny światowej był żołnierzem Armii Krajowej w służbie łączności okręgu działania Lwów, inspektoratu Gródek Jagielloński. Aresztowany we Lwowie, był więźniem hitlerowskich obozów koncentracyjnych Gross-Rosen i Sachsenhausen-Oranienburg.
Po wojnie studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku (dzisiejsza ASP) u prof. Mariana Wnuka, uzyskując dyplom z rzeźby w 1952 r.
W latach 1952-1962 artysta brał czynny udział w odtwarzaniu zniszczonych w czasie wojny obiektów rzeźbiarskich Gdańska wraz z profesorami Stanisławem Horno-Popławskim, Alfredem Wiśniewskim i Adamem Smolaną. Starówka swój dzisiejszy zabytkowy charakter zawdzięcza między innymi tym rzeźbiarzom.
Duszeńko pracę pedagogiczną rozpoczął w PWSSP w 1952 r., w latach 1960-1964 pełnił funkcję dziekana Wydziału Rzeźby, w latach 1981-1987 był rektorem uczelni. W latach 1987-1996 kierował Katedrą Rzeźby i Rysunku. Na prośbę władz gdańskiej ASP sprawował jeszcze do roku 2001 r. opiekę nad przygotowującymi dyplom młodymi rzeźbiarzami.
Od roku 1970, kiedy to dyplomanci byli przypisywani do profesora, do 2001 roku, z jego pracowni wyszło ponad 80 absolwentów gdańskiej ASP.
Jest autorem Pomnika-Mauzoleum w Treblince II (1961-64 we współpracy z Adamem Hauptem), na terenie byłego hitlerowskiego obozu zagłady. Dzieło to - składające się z 8-metrowego postumentu z płaskorzeźbami, 10 granitowych słupów, na których umieszczono nazwy państw, z których Żydzi ponieśli tu męczeńską śmierć, oraz 17 tysięcy głazów z nazwami miejscowości, z których pochodziły ofiary - jest oceniane jako jedno z najlepszych osiągnięć sztuki martyrologicznej.
Duszeńko jest też twórcą m.in. pomników Bohaterów Obrońców Wybrzeża (1964-66, wspólnie z A.Hauptem i Henrykiem Kitowskim) na gdańskim Westerplatte, Polskich Artylerzystów w Toruniu (1978-1980), Marii Konopnickiej w Gdańsku (1977), rzeźby "Redemptor" w kościele Redemptorystów w Zamościu (1982-84). W latach 1986-1987 przygotował projekt rewitalizacji miejsca pamięci narodowej Westerplatte.
Artysta zmarł 11 kwietnia 2008 r. w Gdańsku. (PAP)
rop/ je/
