Edward Dziewoński. Fot. PAP/CAF/H. Rosiak
W uzupełnionym katalogu IPN osób inwigilowanych przez organy represji PRL znalazły się wpisy dotyczące aktora, reżysera i satyryka Edwarda Dziewońskiego oraz jednego z pierwszych zawodowych polskich kaskaderów filmowych Andrzeja Daniłowicza – informuje biuro prasowe IPN.
Edward Dziewoński (1916-2002) był aktorem, reżyserem i satyrykiem. Urodził się 16 grudnia 1916 w Moskwie. Studia aktorskie ukończył w 1939 r. na Wydziale Aktorskim Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej. Zadebiutował w 1945 r. na scenie łódzkiego Teatru Syrena. Karierę filmową rozpoczął w 1946 r. na planie filmu "Zakazane piosenki".
Był twórcą działającego w latach 1965-1975 "Kabaretu Dudek". Grał również w telewizyjnym "Kabarecie Starszych Panów" oraz kabaretach "Szpak" i "Wagabunda". Był związany m.in. z Teatrem Narodowym, Współczesnym, Ateneum. Występował również w założonym przez siebie Teatrze Kwadrat. W jego dorobku znajduje się kilkadziesiąt produkcji filmowych. Wystąpił m.in. w "Eroice" Andrzeja Munka oraz popularnych serialach: "Wojnie domowej", "Czterdziestolatku" i "Wielkiej miłości Balzaka". Był także reżyserem wielu adaptacji dla Teatru TV. Aktor zmarł 17 sierpnia 2002 r. w Warszawie.
60 lat temu rozpoczął działalność legendarny telewizyjny Kabaret Starszych Panów
Dziewoński był rozpracowywany przez UB od końca lat 40. Służby PRL obserwowały go, w 1954 r. złożono mu ofertę współpracy, jednak odrzucił ją.
"W latach 1960-1969 aktor był jednym z figurantów rozpracowania o kryptonimie +Filmowcy+ , prowadzonego przez Departament II MSW na jednego z reżyserów filmowych, który w 1958 r. uciekł do Republiki Federalnej Niemiec" - podał IPN.
Dziewoński pojawił się także w donosach jednego z tajnych współpracowników Służby Bezpieczeństwa. Informator donosił, że "aktor podczas wyjazdu do USA wielokrotnie publicznie krytykował sytuację polityczną w kraju, naśmiewając się z organizacji prasy, radia, i telewizji". Funkcjonariusze SB przeprowadzili potem rozmowę ostrzegawczą z aktorem.
"Z zapisów ewidencyjnych w kartotece Biura +B+ MSW wynika, że w latach 1962-1989 Edward Dziewoński był wielokrotnie inwigilowany i fotografowany przez funkcjonariuszy Biura +B+ MSW SB z powodu kontaktów z dyplomatami ambasad krajów kapitalistycznych w Warszawie" - podał IPN.
Dotychczas w katalogach IPN zostały zamieszczone informacje o około 20 tysiącach osób rozpracowywanych przez organa bezpieczeństwa PRL, o 110 tys. funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa komunistycznego oraz o 33 tys. osób na kierowniczych stanowiskach partyjnych i państwowych PRL.
Andrzej Daniłowicz urodził się 19 listopada 1953 r. w Laskach. Po ukończeniu szkoły zawodowej pracował jako spawacz w Stoczni Szczecińskiej. W klubie Gryf Szczecin i Orle Łódź trenował judo. Był jednym z pierwszych polskich kaskaderów zawodowych. W filmie debiutował na planie "Na niebie i na ziemi" (1973) w reżyserii Juliana Dziedziny.
W czerwcu 1976 r. SB rozpoczęła jego inwigilację. Po ogłoszeniu przez premiera Jaroszewicza drastycznej podwyżki cen podstawowych produktów żywnościowych w wielu miastach Polski doszło do protestów i strajków robotniczych, na które władze zareagowały represjami. Bezpieka uznała, że Daniłowicz, pracujący wówczas w łódzkiej "Elcie", był jednym z inicjatorów strajku. W ramach sprawy o kryptonimie "Model" objęto go rozpracowaniem i zwolniono dyscyplinarnie z pracy. Według informacji IPN jego nazwisko umieszczono go w "Wykazie warchołów, chuliganów i demagogów zakłócających porządek w zakładach pracy ujawnionych w okresie 25.06.1976 -02.07.1976". 20 sierpnia 1976 r. materiały dotyczące Daniłowicza złożono do archiwum pod sygnaturą 04937/II, a w 1989 r. zniszczono.
Pod koniec lat 70. Daniłowicz nie mógł znaleźć pracy i był zmuszony do powrotu do zawodu kaskadera filmowego. W ciągu kolejnych lat pracował przy kilkudziesięciu filmach oraz jako epizodysta. Do najbardziej znanych filmów przy których pracował należą: "Przypadek" Krzysztofa Kieślowskiego, "Kronika wypadków miłosnych" Andrzeja Wajdy, "Vabank" i "Seksmisja" Juliusza Machulskiego oraz "Akademia Pana Kleksa" i "Podróże Pana Kleksa" Krzysztofa Gradowskiego. Pracował także na planie seriali "Jan Serce", "Lalka" i "Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy". Z zawodu kaskadera musiał wycofać się przedwcześnie w 1986 r. z powodu obrażeń odniesionych na planie filmowym.
Dotychczas w katalogach IPN zostały zamieszczone informacje o około 20 tysiącach osób rozpracowywanych przez organa bezpieczeństwa PRL, o 110 tys. funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa komunistycznego oraz o 33 tys. osób na kierowniczych stanowiskach partyjnych i państwowych PRL. (PAP)
autor: Maciej Replewicz
mr/ aszw/
