Jonasz Stern, drzeworyt "Wysiedlenie III" (1946). Źródło: Fabryka Schindlera
Losy trojga artystów, a także ich dorobek twórczy można poznać odwiedzając dostępną od czwartku wystawę w Fabryce Schindlera w Krakowie. Ekspozycja „Ocaleni z Holokaustu. Jonasz Stern, Erna Rosenstein, Artur Nacht-Samborski” czynna będzie do 7 kwietnia.
„Stern, Rosenstein oraz Nacht-Samborski należą do nielicznych polskich artystów pochodzenia żydowskiego, którzy przeżyli wojnę. Są wybitnymi i uznanymi osobowościami w sztuce współczesnej. Każdy z tych artystów jest związany z Krakowem, stracił rodzinę podczas wojny i przeżył lwowskie getto” – powiedziała PAP kurator wystawy Maria Zientara.
Jak wyjaśniła kurator, ekspozycja ma trzy płaszczyzny. Pierwszą z nich tworzą dzieła sztuki, w których uwidaczniają się przeżycia wojenne artystów. Drugą – powstałe na podstawie listów i pamiętników wspomnienia artystów, które odtworzyli aktorzy. „Odwiedzający muzeum mogą słuchać audiobooków, a równocześnie zwiedzać wystawę” – poinstruowała Maria Zientara. Trzecia część ekspozycji to tzw. ściana ludzi dobrej woli – jedną ze ścian pomieszczenia wystawy zapełniły zdjęcia i biogramy osób, dzięki którym Stern, Rosenstein i Nacht-Samborski przeżyli Holokaust.
Maria Zientara: „Stern, Rosenstein oraz Nacht-Samborski należą do nielicznych polskich artystów pochodzenia żydowskiego, którzy przeżyli wojnę. Są wybitnymi i uznanymi osobowościami w sztuce współczesnej. Każdy z tych artystów jest związany z Krakowem, stracił rodzinę podczas wojny i przeżył lwowskie getto”.
Kurator ekspozycji powiadomiła, że w Fabryce Schindlera - oddziale Muzeum Historycznego Miasta Krakowa - po raz pierwszy w mieście jest prezentowany cykl kilkunastu drzeworytów „Getto lwowskie” autorstwa Sterna. Pokazują one codzienność getta.
„Warto zwrócić też uwagę na obrazy Sterna, które w sposób symboliczny przedstawiają przeżycia artysty z 1943 r., kiedy to podczas masowej egzekucji Żydów w Janowie pod Lwowem ocalał ukrywając się pod stertą trupów, udając martwego” – opisała kurator wystawy.
Krakowianom i turystom poleciła również portrety-maski autorstwa Nachta-Samborskiego. „Krytycy sztuki wysoko je oceniają. Portrety te w sposób pośredni, zakamuflowany ujawniają wojenne wspomnienia artysty” – powiedziała Zientara.
20 listopada w Fabryce Schindlera odbędzie się panel dyskusyjny „Co to jest sztuka po Holokauście”. Wezmą w nim udział znawcy tematu z Krakowa i Warszawy.
Jonasz Stern urodził się w 1904 r. w Kałuszu (obecna Ukraina), zmarł w 1988 r. w Zakopanem. Był malarzem, grafikiem i scenografem. Studiował m.in. w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych był współzałożycielem Grupy Krakowskiej. W 1941 r. został zamknięty we lwowskim getcie, w 1943 r. podczas masowej egzekucji 5 tys. Żydów w Janowie pod Lwowem ocalał udając martwego. Następnie uciekł na Węgry. W 1945 r. wrócił do Krakowa i związał się z Grupą Młodych Plastyków. Tworzył pod wpływem kubizmu, niemieckiego ekspresjonizmu, abstrakcji pokonstruktywistycznej.
Erna Rosenstein urodziła się w 1913 r. we Lwowie. Była malarką i poetką, studiowała sztukę w Wiedniu i Krakowie. W 1942 r. udało jej się uciec wraz z rodzicami z lwowskiego getta do Warszawy, gdzie przebywała używając fałszywych dokumentów. W 1944 r. uciekła z transportu do obozu w Pruszkowie. Do zakończenia wojny ukrywała się u znajomych w Częstochowie. Po wojnie artystka wstąpiła do krakowskiej Grupy Młodych Plastyków. Należała do II Grupy Krakowskiej. Tworzyła surrealistyczne obrazy. Wydała tomiki poetyckie: „Ślad”, „Spoza granic mowy”, „Wszystkie ścieżki”, „Czas”. Zmarła w 2004 r. w Warszawie.
Artur Nacht-Samborski urodził się w 1898 r. w Krakowie. Był malarzem i pedagogiem, studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W 1942 r. dzięki pomocy przyjaciół udało mu się wyjechać do Warszawy. Korzystając z fałszywych dokumentów pozostał tam do końca wojny. W 1946 r. podjął pracę pedagogiczną w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Sopocie. Zmarł w 1974 r. w Warszawie. Tworzył obrazy inspirowane formizmem, ekspresjonizmem i kubizmem, w których łączył formy geometryczne z miękkimi kształtami organicznymi. (PAP)
bko/ mlu/ mag/
