Ukazanie Sobiboru jako niemego świadka i materialnego świadectwa dokonanej tam masowej zbrodni było głównym założeniem konkursu na najlepszy projekt powstającego tam miejsca pamięci. Ogłoszenie zwycięzcy odbędzie się w czwartek w Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie.
Konkurs organizuje Państwowe Muzeum na Majdanku w Lublinie we współpracy z Fundacją Polsko-Niemieckie Pojednanie. Dotyczy on opracowania "nowej ideowo-artystycznej koncepcji architektoniczno-krajobrazowej Miejsca Pamięci na terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Sobiborze". Po ogłoszeniu zwycięskiego projektu odbędzie się także prezentacja nagrodzonych prac konkursowych.
Na konkurs wpłynęły 63 projekty. Prace składają się części graficznej i opisowej. Początkowo wnioski o dopuszczenie do konkursu złożyło 148 chętnych z Polski i z zagranicy. Do udziału w konkursie sąd konkursowy dopuścił 111 uczestników, ale ostatecznie 63 z nich złożyło projekty.
Konkurs na projekt miejsca pamięci w Sobiborze ogłosili wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego i generalny konserwator zabytków Piotr Żuchowski wraz z Władysławem Bartoszewskim, pełnomocnikiem premiera ds. dialogu międzynarodowego.
"W wyniku konkursu powinna zostać wyłoniona koncepcja, której realizacja pozwoli stworzyć miejsce o międzynarodowym znaczeniu, będące przestrzenią skupienia i refleksji nad historią. Chcemy, by miejsce to godnie upamiętniało ofiary masowej zbrodni, ukazując funkcję i historię obozu w Sobiborze w kontekście Holocaustu" - powiedział podczas ogłoszenia konkursu w styczniu 2013 r. wiceminister Żuchowski.
Koncepcja architektoniczna Miejsca Pamięci Zagłady Żydów w Sobiborze – według oczekiwań organizatorów konkursu - ma uwzględniać zarówno charakter i rangę tego miejsca, jak też zawierać projekt centrum dla zwiedzających, które ma pełnić funkcje muzealną i edukacyjną. Głównym punktem ciężkości nowej koncepcji miejsca pamięci ma być zabezpieczenie grobów masowych oraz ukazanie całego terenu jako szczególnego niemego świadka i materialnego świadectwa dokonanej w Sobiborze masowej zbrodni.
Obóz zagłady "SS - Sonderkommando Sobibór" powstał w 1942 r. w ramach "Akcji Reinhardt", której celem była zagłada ludności żydowskiej. Na jego miejsce wybrano obszar położony wśród bagien i lasów, w pobliżu linii kolejowej Włodawa-Chełm, oddalony około 4 km od wsi Sobibór. Liczba wszystkich ofiar obozu zagłady w Sobiborze nie jest znana. Szacuje się, że od marca 1942 r. do października 1943 r. Niemcy wymordowali co najmniej 250 tys. Żydów pochodzących głównie z Polski, ale również z Holandii, Czech, Słowacji, okupowanych terenów Związku Sowieckiego, Niemiec i Francji, a także ok. tysiąca Polaków.
14 października 1943 r. w obozie wybuchł zbrojny bunt. Ponad 300 więźniom udało się uciec; wojnę przeżyło 53 z nich. Pod koniec 1943 r. hitlerowcy zniszczyli obóz i zasadzili las. W 1993 r. utworzono tam muzeum. Starania o właściwe upamiętnienie tego miejsca trwają od wielu lat. Teren byłego obozu w Sobiborze wpisuje się w historię Europy i świata jako symbol niemieckiego ludobójstwa oraz męczeństwa jego ofiar, w szczególności narodu żydowskiego.
Merytoryczny i finansowy udział w projekcie utworzenia miejsca pamięci w Sobiborze zadeklarowały cztery kraje, będące sygnatariuszami Memorandum of Understanding z 28 lutego 2011 roku: Rzeczpospolita Polska, Królestwo Niderlandów, Państwo Izrael i Republika Słowacka.
W sprawie miejsca pamięci w Sobiborze powołany został Międzynarodowy Komitet Sterujący. W jego skład, poza wiceministrem Żuchowskim, wchodzą: Marcel Floor - dyrektor Wydziału ds. Ofiar Wojny oraz Uczczenia Pamięci o II Wojnie Światowej w Ministerstwie Zdrowia, Polityki Społecznej i Sportu Królestwa Niderlandów, Avner Shalev - Dyrektor Instytutu Yad Vashem w Izraelu oraz Marek Lisansky - Konsul Generalny Republiki Słowackiej w Polsce. Z Komitetem Sterującym współpracuje Naczelny Rabin Polski oraz Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie - realizator projektu i operator środków przekazanych przez zagranicznych partnerów. (PAP)
nno/ ren/ ls/
