Przy Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego w Krakowie otwarto Pawilon Józefa Czapskiego. Fot. PAP/J. Bednarczyk
W Krakowie otwarto pawilon poświęcony życiu i twórczości Józefa Czapskiego - pisarza, malarza, publicysty, świadka dramatycznych wydarzeń XX w. Nowy obiekt Muzeum Narodowego jest nowoczesny i multimedialny. Dla zwiedzających pawilon będzie dostępny od soboty.
W budynku przy ul. Piłsudskiego 12 urządzona została stała ekspozycja biograficzna, sala wystaw zmiennych, czytelnia i kawiarnia. Ekspozycja to podróż przez życie Józefa Czapskiego, a jednocześnie przez XX wiek. Na kolejnych piętrach można prześledzić losy artysty i jego pokolenia, zapoznać się z jego malarstwem oraz zajrzeć do jego pokoju z Maisons-Laffitte - do odtworzenia tego pomieszczenia posłużyły oryginalne meble i rzeczy osobiste.
Scenariusz ekspozycji stworzyła Krystyna Zachwatowicz, wraz z mężem - Andrzejem Wajdą. "Mieliśmy ambicję, żeby pokazać całego Czapskiego, co jest bardzo trudne. Wystawa składa się z cytatów z jego książek i z jego wspomnień. Jego własnymi tekstami, z maleńkimi komentarzami, które były konieczne, chcieliśmy o nim opowiedzieć" - mówiła w piątek dziennikarzom Krystyna Zachwatowicz. "My zachowaliśmy w pamięci człowieka nadzwyczajnego: ciepłego, z wielkim poczuciem humoru, tolerancją, a równocześnie bardzo żelaznych zasad" – wspominała.
W zrekonstruowanym pokoju artysty z Maison-Laffitte są nawet oryginalne okna i drzwi. "Kiedy te drzwi zostały wprawione, weszłam i się rozpłakałam" – mówiła Krystyna Zachwatowicz, której bardzo zależało, żeby ocalała przestrzeń, w której mieszkał i tworzył Józef Czapski.
Dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie Andrzej Betlej podkreślił, że otwarcie Pawilonu Józefa Czapskiego to wyjątkowe wydarzenie dla muzeum. "Ale myślę, że jest to także wyjątkowe miejsce dla polskiej kultury. Postać Józefa Czapskiego jest postacią wspaniałą. Myślę, że ten nowy pawilon potwierdzi jego wyjątkową rolę dla historii i kultury polskiej w XX wieku" – mówił Betlej.
Duża część zbiorów jest prezentowana w formie multimediów. Są wśród nich m.in. zarejestrowane przez Andrzeja Wajdę wspomnienia Józefa Czapskiego z pobytu w sowieckiej Rosji, jego korespondencja z tego okresu, a także zdjęcia i dokumenty. Jednym z najbardziej osobistych eksponatów jest tomik poezji Cypriana Kamila Norwida, który Czapski miał ze sobą w obozach jenieckich.
Dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie Andrzej Betlej podkreślił, że otwarcie Pawilonu Józefa Czapskiego to wyjątkowe wydarzenie dla muzeum. "Ale myślę, że jest to także wyjątkowe miejsce dla polskiej kultury. Postać Józefa Czapskiego jest postacią wspaniałą. Myślę, że ten nowy pawilon potwierdzi jego wyjątkową rolę dla historii i kultury polskiej w XX wieku" – mówił Betlej.
Ważną częścią wystawy są pokazywane w oryginale "Dzienniki" Józefa Czapskiego. W wersji elektronicznej będą one dostępne w czytelni.
Przez najbliższe miesiące w pawilonie będzie można zobaczyć kilkadziesiąt płócien i szkiców Czapskiego, m.in. kilkanaście prac podarowanych muzeum przez przyjaciela artysty i jego szwajcarskiego marszanda Richarda Aeschlimanna.
Jak powiedział PAP dyrektor Betlej, rok 2016 będzie poświęcony prezentacji dorobku Czapskiego, później planowane są pokazy dzieł sztuki innych artystów. "Myślę, że niektóre z nich mogą być zaskoczeniem, ale pamiętajmy, że Józef Czapski był krytykiem sztuki i poprzez program wystawienniczy zamierzamy podjąć dyskurs z Czapskim" – zapowiedział Betlej.
Prezentowane w pawilonie obiekty należą do zbiorów Muzeum Narodowego, zostały oddane w depozyt lub podarowane przez rodzinę, przyjaciół i Stowarzyszenie Instytut Literacki Kultura, będące kustoszem zbiorów w Maison-Laffitte.
Prezes Towarzystwa Przyjaciół Muzeum im. E. Hutten-Czapskiego Henryk Woźniakowski przypomniał, że Pawilon Józefa Czapskiego został wybudowany w kompleksie muzealnym tuż obok Pałacu Emeryka Hutten - Czapskiego - kolekcjonera numizmatów. "Mam nadzieję, że zwiedzający zobaczą w tym nowym pawilonie to, co chcieliśmy, żeby można było w nim zobaczyć: niesłychaną wielostronność działalności Józefa Czapskiego i jego najrozmaitszych powołań" – mówił Woźniakowski.
Pawilon zaprojektowała architekt Danuta Fredowicz. Jego budowa kosztowała 18,9 mln zł, z czego 15,5 mln zł pochodziło z środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2009 - 2014. "Budynek ten powstał z betonu, stali i szkła, ale przede wszystkim powstał z marzeń, nadziei i wspomnień tych, którzy znali Józefa Czapskiego i tych, którzy poznali go potem" - podkreśliła architekt. Dodała, że obiekt ma ponad 630 m. kw powierzchni użytkowej, został wykonany z nowoczesnych materiałów i jest "inteligentny", naszpikowany systemami, które zapewniają bezpieczeństwo ludzi i zbiorów.
Od soboty do wtorku Muzeum Narodowe zaprasza na Dni Otwarte Pawilonu Józefa Czapskiego. Pawilon i pobliskie Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego będzie wówczas czynne od 10. do 18. W ramach Dnia Wolnej Sztuki w sobotę w samo południe zwiedzający będą zachęcani do świadomego, spokojnego oglądania wybranych obiektów: obrazu "Lśniąca chmura", tomiku wierszy Norwida i rekonstrukcji pokoju artysty.
3 kwietnia minęła 120. rocznica urodzin Czapskiego. W filmie, którym jest zaproszeniem do odwiedzenia dedykowanego artyście pawilonu poeta Adam Zagajewski mówi: "Mam taką teorię, że jakbyśmy szukali idealnego Polaka, to jest nim Józef Czapski, bo my nie mamy w naszej kulturze jednego człowieka, twórcy, który by w sposób najdoskonalszy był człowiekiem. Nieskończenie podziwiam jego twórczość, jego człowieczeństwo, sposób, w jaki odnosił się do innych ludzi i bardzo chciałbym, żeby istniał w polskiej kulturze obecnej, żeby nie był tylko +pamiątką+ z dawnych czasów. Myślę, że ten pawilon bardzo się do tego przyczyni, żeby Czapski z rejonu czcigodnych zmarłych przeniósł się do naszego obecnego życia".
Józef Czapski (1896 - 1993) był żołnierzem, pisarzem, malarzem i publicystą. We wrześniu 1939 r. Czapski dostał się do sowieckiej niewoli. Trafił do obozu jenieckiego w Starobielsku, a stamtąd do obozu w Griazowcu. Został zwolniony w 1941 r. na mocy układu Sikorski – Majski, wstąpił do Armii Andersa i jako jej żołnierz poszukiwał w Rosji do kwietnia 1942 r. zaginionych polskich oficerów. Świadectwo swojego pobytu w ZSRR zawarł w książkach: "Wspomnienia starobielskie" i "Na nieludzkiej ziemi".
W latach 20. XX wieku był jednym ze współzałożycieli ugrupowania artystycznego Komitet Paryski. Po II wojnie światowej wraz z Jerzym Giedroyciem, Gustawem Herlingiem-Grudzińskim oraz Zofią i Zygmuntem Hertzami współtworzył w Rzymie pierwszy numer emigracyjnej "Kultury", której następne zeszyty zaczęły wychodzić już w Paryżu i podparyskim miasteczku Maisons-Laffitte. Tam też założono Instytut Literacki, w którym Józef Czapski wydawał swoje książki, pisząc jednocześnie do "Kultury" niemal do swej śmierci.(PAP)
wos/ agz/
