Wystawa o Ance Ptaszkowskiej w Muzeum nad Wisłą

Z UW wyrzucono ją za to, że nie wstała podczas śpiewania "Międzynarodówki". W Lublinie studiowała historię sztuki i, jak sama wspomina, "interesowała się filozofią, ale jeszcze bardziej rock and rollem". W Paryżu prowadziła niezależne galerie sztuki. Do dziś w jej warszawskim mieszkaniu spotykają się artystki i artyści.

"Anka Ptaszkowska, barwna postać w świecie sztuki, pełna talentów, wrażliwych intuicji, przyjaciółka i promotorka wielu artystów jest bohaterką najnowszej wystawy w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie" – mówi kuratorka Maria Matuszkiewicz, która wspólnie z Agnieszką Tarasiuk-Sutryk przygotowała ekspozycję. "Celem naszej wystawy jest opowieść o Annie Ptaszkowskiej, która sama nie jest artystką, ale jej rola w środowiskach artystycznych polskich i francuskich jest niezwykle ważna, jedyna w swoim rodzaju. Chodzi nam o przyjrzenie się sposobowi działania Anki, stylowi współpracy z artystami" – dodaje kuratorka.

"Dużo się nauczyłam od wielkich artystów, takich jak Stażewski i Kantor, wielką lekcję od nich odebrałam" – powiedziała podczas środowego spotkania w Muzeum nad Wisłą Anka Ptaszkowska. "Podstawą ich wspaniałej twórczości była bowiem bezinteresowność. Totalne zaangażowanie w sztukę, a nie myślenie o własnym interesie" - dodała.

Na ekspozycję "Anka Ptaszkowska. Przypadkiem" składają dokumenty i archiwalia pokazujące intensywne "życie w sztuce" tytułowej bohaterki, instalacja dźwiękowa Michała Libery skomponowana z archiwalnych nagrań i rozmów z nią oraz dzieła wielu artystek i artystów, którym Ptaszkowska poświęciła i poświęca całe swoje życie. Pokazywane są prace m.in. prace Henryka Stażewskiego, Marii Ewy Łunkiewicz-Rogoyskiej, Tadeusza Kantora, Edwarda Krasińskiego, Eustachego Kossakowskiego, Włodzimierza Borowskiego, Daniela Burena, Babette Mangolte, Dana Grahama czy Rachel Poignant.

Jak wyjaśnia kuratorka wystawy Maria Matuszkiewicz: "Osią wystawy jest scenariusz filmu autobiograficznego w 32 rozdziałach, napisany przez Ankę Ptaszkowską w 2016 roku, a teraz opublikowany w katalogu wystawy. Ukazuje on zarówno oficjalny, jak i prywatny wymiar tej historii"­. W Muzeum nad Wisłą pokazywany będzie także powstały na bazie scenariusza film Anny Molskiej pt. "Wyobraźcie sobie, że istnieje prawda w sztuce".

Na sztukę nowoczesną podczas studiów na KUL-u Ptaszkowską otworzył legendarny profesor i opozycjonista Jacek Woźniakowski. Pracę magisterską poświęciła Tadeuszowi Kantorowi, a swój pierwszy artykuł napisała o Henryku Stażewskim. Potem poznała i jego i Mewę, czyli słynną Marię Ewę Rogoyską-Łunkiewicz, oraz jej męża Jana Rogoyskiego. "To była moja rodzina" – mówiła o nich.

Fascynował ją Stażewski jako radykalny przedwojenny awangardysta i anarchista, wielki zwolennik egalitaryzmu, a przy tym człowiek skromny, bezinteresowny, wyrozumiały. "Stażewski miał ogromną siłę wciągania ludzi w sprawy sztuki, zarażał swoją bezinteresownością" – mówiła podczas spotkania w MSN Anka Ptaszkowska. "Henio Stażewski potrafił gratulować swoim naśladowcom, był im wdzięczny, że poszerzali krąg idei zawartych w jego twórczości. To byli jego wysłannicy" – dodała.

W roku 1970 Anka Ptaszkowska wyjechała do Paryża. Obecna wystawa w Warszawie pokazuje także jej paryski obszar działań i współpracy z francuskimi artystami. Wraz z Danielem Burenem, Michelem Claurą i François Guinochetem stworzyli dwie galerie sztuki, obie eksperymentalne: konceptualną Galerię 1–36 i alternatywną przestrzeń Vitrine pour l'Art Actuel, która składała się z baru i księgarni specjalizującej się w książkach artystycznych. W swoim paryskim mieszkaniu organizowała spotkania i wystawy, pomagając młodym artystom. Podobnie jak niegdyś ją i jej przyjaciół wspierali Henryk Stażewski i Mewa Łunkiewicz-Rogoyska.

Pytana o zainteresowanie i oddanie sprawom artystów będących na uboczu Ptaszkowska mówi, że "w sztuce interesowały ją wyjątki", to z tymi odrzuconymi łączyło ją "gwałtowne poczucie solidarności". Zaowocowało to przywróceniem pamięci o takich artystach, jak Krzysztof Niemczyk i André du Colombier – prace obu zobaczyć można w MSN-ie.

Wystawie będzie też towarzyszyć publikacja pt. "Dom w Zalesiu - i jego pobocza", czyli spisana przez Ankę Ptaszkowską historia jej związków rodzinnych i przyjacielskich, ściśle spleciona z historią domu zbudowanego przez jej matkę podczas okupacji. Po wojnie dom był miejscem twórczości męża Ptaszkowskiej, Edwarda Krasińskiego (to tu po raz pierwszy pojawił się słynny niebieski pasek, pokazywany również w pracach na obecnej wystawie), czy zaprzyjaźnionego z nią krytyka Mariusza Tchorka; to w Zalesiu wspólnie napisali "Teorię Miejsca".

Wystawa w MSN jest "opowieścią niedomkniętą i inną być nie może" – zaznacza kuratorka i stawia pytanie: "Jak przygotować wystawę pokazującą rolę i znaczenie osoby, która już w latach 60. kwestionowała samą ideę wystawy, by jednocześnie przez całe życie wiele ekspozycji zainicjować czy osobiście przygotować? Masa historii, postaci, prac, dokumentów i dźwięków obecnych na wystawie oddawać będzie intensywność działalności Anki Ptaszkowskiej" – zapewnia kuratorka.

Artystki i artyści, których prace są prezentowane na wystawie to m.in.: Paweł Althamer, Carl Andre, Vincent D’Arista, Włodzimierz Borowski, Daniel Buren, Michel Claura, André du Colombier, Florian Fouché, François Guinochet, Dan Graham, Raymond Hains, Izabella Jagiełło, Koji Kamoji, Tadeusz Kantor, Eustachy Kossakowski, Edward Krasiński, Takahiko Iimura, Maria Ewa Łunkiewicz-Rogoyska, Babette Mangolte, Peter Marcasiano, Krzysztof Niemczyk, Rachel Poignant, Henryk Stażewski, Hiroshi Yokoyama, Bertrand Wicquart. Autorem instalacji dźwiękowej jest Michał Libera.

Pierwsza edycja wystawy miała tytuł "Anka au cas par cas" i odbyła się w CAPC Musee d’art contemporain de Bordeaux w dniach 23 czerwca–31 grudnia 2022.

Wystawa "Anka Ptaszkowska. Przypadkiem" będzie czynna w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Wybrzeże Kościuszkowskie 22 od 17 lutego do 23 kwietnia 2023 r. Wernisaż 17.02. o godz.18-tej. (PAP)

Anna Bernat

abe/ aszw/